Tudalen:Traethawd ar Gaio a i hynafiaethau.djvu/27

Oddi ar Wicidestun
Prawfddarllenwyd y dudalen hon

A Chaio heb un brycheuyn—y sydd,
Mal y bydd gwinwydd, neu ffrwyth gwenyn."

Mae y bardd yn dymuno nawdd cynifer o seintiau i fod yn dyner wrth Gaio. Dengys fod ei serch mor gryf at Gaio ag ydyw serch yr "addange" (beaver) at y dyfroedd. Sonia eto am y gwleddoedd a gafodd yno, lle yr oeddent yn chwareu offerynau cerdd, y crythau a'r telynau, ac yn adrodd a chanu "odlau cywyddau ac englyn." Dyna hen amser braf, onide? Y mae Caio a'i milwyr dewrion, a phob peth ynddi, yn ymddangos fel paradwys yn ei olwg.

(1) "Non." Ni ddywed y beirniaid a enwasom eisoes ddim yn ei chylch. Yr ydym ni yn credu mai y seintes enwog Non, merch Cynyr o Gaer Gawch yn Mynwy ydyw, a mam Dewi Sant, i'r hon y mae eglwysi yn Gŵyr (Gower) a Chydweli wedi eu cysegru.

(2) "Sant Asa," neu Asaf, ap Sawyl Benuchel, ap Pabo, sant o'r 6ed ganrif, yr hwn a sylfaenodd Fonachdy Llanelwy—esgobaeth pa un sydd yn awr yn dwyn ei enw.

(3) "Cynin." Sant o'r 5ed ganrif; mab Tudwal Befr, o ferch Brychan. Wrth "ei weision" gellid meddwl mai ei offeiriaid oeddynt, gan fod "Achau y Saint" yn dyweyd ei fod yn esgob.

(4) "Sant Awstin." Tad yr eglwys Ladinaeg. Ganwyd o.c. 354; bu farw yn 431. Yr oedd un arall o'r enw hwn, ysef Awstin Fonach, apostol y Sacson— iaid, ac archesgob cyntaf Canterbury. (Gwel "Glyn Cothi," tud. 311, note 6.)

(5). "Wendodiad." "Appertaining to Gwyndawd, or North Wales," ebe Tegid.

(6) "Cadifor ab Selyf," Arglwydd Caio. Enw ei wraig oedd Lleucu, merch Einion ap Sitsyllt, Arglwydd Meirionydd. (Gwel Glyn Cothi, tud. 312, note 14.)