SWYDD FEIRION
Y mae Swydd Feirion yn derfynedig i'r Gogledd gan swyddi Caernarfon a Dinbych, i'r De gan Aberteifi, i'r Gorllewin gan forgilfach Ceredigion, ac i'r Dwyrain gan swyddi Dinbych a Threfaldwyn. Y mae yn 45 milldir o hyd, a 34 o led yn y man lletaf; yn 670 milldir ysgwar; yn rhanedig i dri o Gwmydau— Ardudwy, Edeyrnion, a Mawddwy; a dwy Gantref - Meirionydd Derbyniodd ei henw oddiwrth a Phenllyn; ac i 34 o blwyfydd. Meirion ap Tybiawn, ap Cynedda Wledig, ap Padarn Beisrydd; a nai fab cefnder i Cystenyn Fawr, yr ymerawdwr Cristionogol cyntaf yn y byd. Dywedir mai Ystrad Clwyd, yn yr Alban, a rhan o Wynedd, oedd tywysogaeth Cynedda Wledig; ac iddo ddechreu teyrnasu yn y flwyddyn 328; a marw yn 389. Dywedir hefyd i'r Gwyddelod, dan Serigi Wyddel, anrheithio rhan fawr o Wynedd; ac i Cynedda Wledig a'i feibion, eu gyru ymaith; ac i'w feibion dderbyn sefyllfaoedd tra anrhydeddus am hyny. Bu Tybiawn, tad Meirion, farw yn fuan ar ol y fuddugoliaeth hon; a chafodd Meirion Gantref Meirionydd; Dunod a gafodd Gantref Dunodig, sef Ardudwy ac Eifionydd; ac Edeyrn a gafodd Edeyrnion. Ac mewn rhyw amser diweddarach galwyd y Swydd ar enw Meirion.
DOS. I
ENWOGION ARDUDWY
HEN A DIWEDDAR
Gwahenir Cwmwd neu Arglwyddiaeth Ardudwy oddiwrth Tal y-bont gan yr afon Mawddach. Rhenir Ardudwy yn ddwy Gantref— Uwch-Artro (afon o'r enw) ac Is-Artro; cynwysa y gyntaf bedwar plwyf:— Llanelltyd, Llanaber, Llanddwywe, a Llanenddwyn. Is-Artro a gynwys y plwyfydd canlynol:-Llanbedr, Llanfair, Llandanwg, Llanfihangel-y-Traethau, Llandecwyn, Llanfrothen, Maentwrog, Ffestiniog, a Thrawsfynydd.
