Ymhob llyfr gelwir hi Banwy, sef dwfr yn disgyn o leoedd uchel, o'r gair "ban," sef uchel, a'r gair "wy," os gair hefyd, sef dwfr. Ond ar bob llafar gelwir hi Banw, sef mochyn bach. Beth sydd dlysach na mochyn bach a glanach?
Beth sydd hagrach na hwch neu faedd wedi ymdreiglo am flynyddoedd yn llaid y byd? Ar odrau ffridd Dol y Maen, ar fin y ffordd, fil o droedfeddi o uchter, cewch yr aber fach loywaf yn cychwyn ar ei thaith hir, a'i llais yn ddedwydd; ger olion mud Mathrafal, ar y gwastadedd, islaw, ceir hi'n afon gref, wedi tyrchu ei ffordd trwy fawnog a gwaen a gweirglodd, a murmur dwfn pryderus bywyd yn ei dyfroedd. O'r fan y genir y Banw, daw gogoniant mynyddoedd Meirion i'r golwg trwy Fwlch y Fedwen, dros hen gartref Gwylliaid Cochion Mawddwy. Ond na soniwn am danynt. Gwell gennyf, wrth gofio am yrfa Banw, feddwl am droeon fy ngyrfa fy hun.
