Beryl/Pennod XXI
| ← Pennod XX | Beryl gan Elizabeth Mary Jones (Moelona) |
Pennod XXII |
XXI
Mynd gan adael ar ein holau
Feddau mam a beddau tad.
CEIRIOG
Yr oedd llythyrau Eric at Beryl wedi eu postio bob un o Lundain. Gyrrai ef hwy mewn amlen arall i Nest. Câi hi ddarllen pob un fel y deuai, ac yna ei selio a'i yrru i Beryl. Ysgrifen Eric oedd ar yr amlen, a marc post Llundain. I Lundain hefyd y danfonwyd y dodrefn. Gadawodd Eric gyfarwyddiadau yn yr orsaf honno ynglŷn â'u danfon i Gaergrawnt. Tybiai pobl Bryn Gwyn a Llanilin, felly, mai yn Llundain yr oedd cartref newydd y teulu bach. Gwyddid cyfeiriad Nest,— gwelsid ef ar lythyrau Beryl ati, ond ni wyddai neb gyfeiriad y lleill. Yr oeddynt wedi penderfynu torri pob cysylltiad â'r hen ardal.
Er hynny, yr oedd calon Beryl ar dorri ar fore'r ymadael. Ni freuddwydiasai erioed am dro fel hwn ar lwybr eu bywyd. Dyna'r cartref clyd wedi ei chwalu! Beth oedd o'u blaen? "O Nest, Nest!" llefai Beryl. "Ni buom yn hapus wedi dy golli di."
Wedi mynd i'r trên, yr oedd Geraint ac Enid wrth eu bodd. Hon oedd eu taith gyntaf mewn trên. Cafodd Beryl ddigon o lonydd i feddwl.
Yr oedd Eric yn eu disgwyl ar orsaf Paddington, a phwy oedd gydag ef ond Nest! Ond nid lle i gofleidio a siarad a mwynhau cwmni ei gilydd oedd yr orsaf honno. Gosodai dieithrwch y lle ryw bellter rhyfedd rhyngddynt. Nid oedd llawer o amser ganddynt ychwaith. Yr oedd Mrs. Fraser yno gyda Nest, ac arni eisiau mynd yn ôl cyn gynted ag oedd modd. Yr oedd arnynt hwythau eisiau mynd ymlaen ar eu taith. Teimlai Beryl y buasai cystal ganddi fod heb weld Nest o gwbl na'i gweld felly.
Ar y cyntaf, yr oedd byw mewn fflat yn ofnadwy i Geraint ac Enid. Yr oedd y lle'n rhy gyfyng. Hiraethent am ryddid Maes— ycoed. Ni chaent fynd allan o gwbl ond yn eu dillad dydd Sul yng nghwmni Eric neu Beryl, a hwythau'n barod i redeg i mewn ac allan ar bob awr o'r dydd. Nid oedd dim i'w wneud ond edrych allan drwy'r ffenestr ar y stryd. Nid oedd llawer i'w weld yn honno,— dim ond pobl yn cerdded yn frysiog, ac ambell gart llaeth neu gart bara, a'r postman lawer gwaith yn y dydd.
Wedi mynd i'r ysgol, daethant i deimlo'n well, ond buont yn hir cyn dyfod i ddeall y plant eraill yn siarad, na chael eu deall gan neb. I blant yr ysgol honno, creaduriaid bach rhyfedd iawn oedd y "Welsh Twins." Ond dechreuodd y ddau ymaflyd mewn addysg." Yr oedd ysgolion da yn y dref honno, a theimlai Eric a Beryl y byddai Geraint ac Enid o leiaf ar eu hennill o fod wedi dyfod yno i fyw.
Yr oedd Eric hefyd ar ei ennill. Os oedd gallu mewn un, yr oedd lle iddo ddyfod i'r amlwg yn Siop Fuller. Dechreuwyd gweld gwerth Eric. Cafodd yn fuan iawn fwy o gyfrifoldeb a mwy o gyflog. Yr oedd ysgolion nos yng Nghaergrawnt, a lle i ddysgu llawer o bethau heb dalu ond ychydig am hynny. Gwnaeth Eric yn fawr o'r cyfle. Yr oedd yn fwy penderfynol nag erioed i ddyfod ymlaen.
A beth am Beryl? Yr oedd ei waith yn galw Eric allan i ymgymysgu â phobl, a'r ysgol yn rhoi cwmni plant o'u hoed i Geraint ac Enid. Yn y tŷ yr oedd gwaith Beryl, a hwnnw'n dŷ cyfyng ar lofft uchaf adeilad. Nid oedd yn bosibl iddi fynd allan ohono heb adael ei gwaith a gwisgo'n drwsiadus. Ai allan fynychaf yn y bore i brynu bwyd, ond nid oedd neb yn y dyrfa brysur ar y stryd a wyddai nac a hidiai ddim amdani hi a'i hamgylchiadau. Ni wyddai pwy oedd ei chymdogion. Ni bu dim pellach na "Good Morning rhyngddi â neb ohonynt erioed. Weithiau, treuliai ddyddiau cyfain heb weled neb hyd nes i Eric a'r plant ddyfod adref. Ni bu mor unig yn ei bywyd. Profodd beth mor ofnadwy yw bod yn unig yng nghanol tyrfa.
Ni ddaeth i feddwl Eric nad oedd Beryl mor hapus ag yntau. Nid oedd byth yn grwgnach, yr oedd mor ofalus ag erioed am ei theulu, ac yr oedd y cartref newydd yn glyd iawn, os oedd yn fychan.
Dim ond ar nos Suliau yr aent i'r capel. Ni wnâi neb lawer o sylw ohonynt yno. Nid oedd gan Beryl gystal dillad ag oedd gan y rhan fwyaf o ferched eraill y gynulleidfa. Ni allai fforddio rhai newydd ychwaith am dipyn. Ymdrech barhaus oedd dyfod â'r ddeupen ynghyd eisoes. Gwyddai hi yn ei chalon yr edrychid i lawr arnynt gan bobl barchus y capel hwnnw, ond ni ddywedodd air am hyn wrth Eric.
Ni fynnai i'r plant fynd i'r Ysgol Sul. Caent ddigon o Saesneg yn yr ysgol bob dydd. Yr oedd sŵn Saesneg Lloegr ar eu hiaith eisoes. Siaradent Saesneg yn y tŷ, pe gedid iddynt. Ofnai Beryl iddynt anghofio'u hiaith eu hunain. Felly caent ddarllen eu Beiblau Cymraeg ar y Sul, a dysgai hi hwynt ohono, a dywedyd ei ystorïau wrthynt.
Daeth yr haf. Lle hyfryd iawn oedd Caergrawnt ar y tymor hwnnw. Yr oedd y rhodfeydd hyfryd ar lan yr afon neu yn y parciau yn llawn o bobl mewn gwisgoedd heirdd. Ond pobl ddieithr oeddynt. Anaml y gwelent hwy neb i ddywedyd cymaint â "Nos Da" wrthynt.
Weithiau, aent allan gyda'i gilydd ymhell i'r wlad. Gwlad wastad, ffrwythlon, goediog, ydoedd, yn ymestyn am filltiroedd i bob cyfeiriad rhyngddynt â'r gorwelion. Mor wych ydoedd! Mor gyfoethog! Ond buasai dau ohonynt o leiaf yn fodlon rhoi'r prydferthwch i gyd am olwg ar un o fryniau moelion Cymru.
Daeth Nest atynt dros y Sulgwyn. Yr oedd yn dlysach ac yn fwynach nag erioed. Yr oedd dillad heirdd iawn amdani hefyd. Ymddangosai'r fflat yn llai o faint nag erioed, ac yn fwy tlodaidd ei olwg pan ddaeth Nest i mewn. Hyfryd oedd cyfarfod â'i gilydd eto.
Yr oedd Nest yn llawn cyffro. Yr oedd yn mynd i'r Eidal yn yr hydref, efallai am ddwy neu dair blynedd. Yr oedd Mrs. Mackenzie yn dda iawn iddi. Nid oedd wedi dechrau canu'n gyhoeddus eto, rhag camarfer ei llais. Dywedai ei hathro y deuai'n gantores fawr.
Ni allai Beryl sôn llawer am ei helbulon ei hunan wrth Nest yn yr amser byr hwnnw,— dim ond deuddydd y bu yno. Gwell oedd peidio â rhoi gofid i Nest. Yr oedd Mrs. Mackenzie am iddi fynd yn ôl nos Lun er mwyn mynd gyda hi i rywle arall ddydd Mawrth. Felly, gadawyd llawer o gwestiynau heb eu holi a llawer o bethau heb eu dywedyd.
Wedi i Nest eu gadael, wylodd Beryl yn chwerw. Yr oedd Mrs. Mackenzie yn ddi- ddadl yn garedig iawn, ac yn gwneud ei gorau i Nest, ond yr oedd wedi dwyn oddi arnynt hwy eu chwaer anwylaf.