Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi/Jones, Evan, Ceinewydd

Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi

gan John Evans, Abermeurig

PARCH. EVAN JONES, CEINEWYDD.

Ganwyd ef yn 1809, a dygwyd ef i fyny yn Parcybrag, Penmorfa. Yn y flwyddyn 1832, dechreuodd bregethu, a hyny bron yr un adeg ag y dechreuodd y Parchn. Daniel Davies Tanygroes, a John Jones, Blaenanerch, sef ar adeg o ddiwygiad crefyddol grymus. Aeth i'r Ysgol Ramadegol a gynhelid yn Llangeitho, athraw yr hon ar pryd hwnw oedd y Parch. John Jones, Saron. Priododd â Miss Jane Evans, Ty'ndolau, Llangeitho, a buont byw yn y Pâl am rai blynyddoedd, pryd yr adnabyddid ef fel Evan Jones, Llangeitho. Ar gymhelliad eglwys y Tabernacl, Ceinewydd, symudodd yno. Neillduwyd ef i gyflawn waith y weinidogaeth yn 1841, yn Llangeitho.

Yr oedd yn bregethwr cymeradwy gan yr holl eglwysi. Yr oedd o ddawn mwy melus na'r cyffredin, er nad oedd ei lais ond cyfyng, a rhy wanaidd i waeddi ond ychydig. Anaml y byddai heb enill sylw a theimlad ei wrandawyr; ac oblegid hyny, yr oedd galw mawr am dano yn agos ac ymhell. Daeth yn areithiwr ar ddirwest, ac yn holwr ysgol o'r fath oreu. Nid oedd o gyfansoddiad cryf, ac oblegid ei fynych wendid, nid oedd yn gallu ateb agos y galwadau fyddai arno. Yr oedd yn un o daldra cyffredin, gwallt melyngoch, wyneb brychlyd a goleu, a'i lygaid yn drymaidd ac yn sefyll i fewn ymhell yn eu tyllau. Golwg wasgedig fyddai arno, ac yr oedd llesgedd ei gorft yn cyfrif am byny. Bu farw yn 46 oed, a chladdwyd ef yn mynwent capel Penmorfa. Bu galar mawr yn yr eglwysi ar ei ol. Brawd iddo oedd y Parch. Ebenezer Jones, Corris, yr hwn a aeth drosodd at yr Annibynwyr; a brawd iddo yw Mr. Owen Jones, blaenor Llechryd. Er mwyn dangos y fath un oedd Mr. Jones, rhoddwn yma ddyfyniad o lythyr o'i eiddo, yr hwn a ysgrifenodd at Mrs. Richard, gweddw y Parch. Ebenezer Richard, Tregaron, pan oedd hi yn byw gyda'i merch yn Aberaeron: "Yr ydych yn clywed am ansawdd fy iechyd yn fynych gan rywrai, ond dim o dywydd fy meddwl yn fy afiechyd; gan hyny, rhoddaf ychydig o hwnw i chwi yn awr. Lled derfysglyd yr oeddwn yn teimlo yn fy saldra mwyaf, fy ymddiried yn Nuw yn fach ar lawer pryd; pan feddyliwn fy mod yn myned i adael y byd, a chefnu ar fy anwyl deulu, byddai gwyntoedd cryfion yn ymryson ar fôr fy meddwl a'm teimladau. Wrth edrych yn wyneb fy mhlant bach, byddwn yn barod i ofyn beth a ddaw o honynt,—maent heb eu magu, ac heb eu dysgu, ac heb un ddarpariaeth yn y golwg tuag at hyny, dim ond eu gadael i drugaredd y tonau. Weithiau byddwn yn ceisio eu anghofio, ond nis gallwn. Ceisiwn ymgysuro yn y meddwl eu bod yn blant i weinidog Methodistaidd, ac oblegid hyny, na chaent ddim cam; ond nid oedd gan y rhai hyny ddim i bwrpas at yr angen fyddai arnynt. Yn ddisymwth, daeth yr adnod hono i fy meddwl, a llonyddodd y dymhestl, 'Gad dy amddifaid, a mi a'u cadwaf hwynt yn fyw, ac ymddirieded dy weddwon ynof fi. O'r goreu, meddai fy enaid inau, mae pobpeth yn all right os cymeri di eu gofal.

"Mewn perthynas i fy nghyflwr fy hun, fy meddwl mwyaf cyffredin, a'm barn fwyaf penderfynol am dano yw, 'Mi a gefais drugaredd.' Bydd arnaf ofn rhyfygu hefyd wrth ddweyd felly; ond yr wyf yn sicr i mi gael rhywbeth nad oedd ynof wrth natur, a pha enw a roddaf arno, nis gwn, os na chaf ei alw yn drugaredd. Cefais rywbeth pan oeddwn yn ddeg neu ddeuddeg oed, yn y pregethan, a'r Ysgol Sabbothol, a'r cyfarfodydd gweddiau yr oedd yn gynwysedig ynddo ofid am fy mod yn bechadur, ymddidoliad llwyr oddiwrth fy nghyfoedion drwg, serch a chariad at Grist, a'i achos, a'i bobl, nes eu dewis yn eiddo i mi byth, Yr oedd yn dda genyf, ac y mae yn dda genyf hyd heddyw, gofio am ambell ochr, y clawdd, ac ambell i lwyn gwern ar lan yr afon (sydd o dan Parcybrag), lle y bum, wrth fugeilio y gwartheg, yn rhoddi fy hunan i Iesu Grist, ac yn ymgyfamodi i'w wasanaethu; ac nid ydwyf hyd heddyw yn edifarhau i mi wneuthur hyny. Beth oedd hyn, nis gwn, onid oedd yn drugaredd."

Pan yn anerch y cymunwyr yn Pontsaeson dywedai, "De'wch yn fynych at Bren y bywyd i gymeryd yr afalau peraidd sydd aruo, yn lle dal i dynu ar yr hen fyd diffrwyth yma. 'Wele yr wyf yn rhoddi iddynt fywyd tragwyddol.' Dyna afal braf, 'cymer afael' arno. 'Rhoddaf i chwi galon newydd,' dyna un arall, ac mor ddedwydd y byddech yn myned oddiwrth y bwrdd yma heddyw, pe cawsech hi. 'Digon i ti fy ngras i," dyna un arall a digon ynddo, beth bynag yw dy angen." Gwaeddai allan y penillion, "Dyn a'r Duwdod ynddo'n trigo, ffrwythau arno'n tyfu'n llawn," "Ces eistedd dan ei gysgod ar lawer cawod flin," nes yr oedd pawb wrth ei wrando yn teimlo eu llestri yn llawn.

Cyhoeddwyd pryddest fuddugol iddo, o eiddo y Parch. Daniel Evans, Ffosyffin, ac y mae y darn canlynol o honi yn ddesgrifiad perffaith o hono : Ar y dalen

'Dirgelwch ei lwydd oedd ei fawr ddifrifoldeb,
Heb unrhyw gywreinrwydd na dynol ddoethineb;

Nid oedd yn ei bregeth ond purdeb a symledd,
Pechadur a'i bechod, a Duw a'i drugaredd.
O deg 'eiriau denu' ni cheid ganddo nemor;
'Tân dieithr' ni welwyd erioed ar ei allor;
Ei nerth oedd ei Dduw, a'r gwirionedd ei hyfdra,
A bywyd y cyfan oedd aberth Calfaria."

Nodiadau[golygu]