Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi/Jones, John, Blaenanerch

← Jones, Evan, Ceinewydd

Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi gan John Evans, Abermeurig

Jones, John, Llanbedr

PARCH. JOHN JONES, BLAEN ANERCH.

Mab ydoedd i Samuel a Charlotte Jones. Ganwyd ef yn Melin, Blaenpistyll, lle rhwng Blaenanerch a Llechryd, Hydref 4, 1807. Ond yn foreu ar ei oes ef, daeth ei rieni i fyw i Cyttir Bach, yn nes i Aberteifi ychydig na chapel Blaenanerch, ar ochr y ffordd i'r ddau le. Yr oedd ei dad yn ddigrefydd, a'i fam yn aelod gyda'r Bedyddwyr. Yr oedd tua naw ond cyn dysgu darllen, er ei fod yn hoff iawn o wrando pregethau yn yr oedran hyny. Dringai y coedydd hefyd ar hyd y lle, a phregethai i'r plant; a byddai weithiau yn dyfod i lawr i'w caro, er mwyn eu gweled yn wylo. Gelwid ef y pryd hwnw, "Pregethwr y Cyttir Bach." Collodd lawer o'r agwedd grefyddol hon ar ei ysbryd a'i arferion, a bu am ryw dymor yn hoff o gwmpeini ac arferion drwg. Cyn hir, daeth yr hen hoffder at bregethau a chyfarfodydd crefyddol mor fyw ag erioed i'w feddwl, ond ei fod erbyn hyny yn gallu eu sylweddoli yn fwy, ac felly yn gwneyd dyfnach argraff arno, fel y meddyliai yn fynych am ddyfod at grefydd. Yn 1832, pan yn gwrando y Parch. James Davies, Penmorfa, yn pregethu ar y geiriau, "A thân fflamllyd, gan roddi dial i'r sawl nid adwaenant Dduw, ac nid ydynt yn ufuddhau i efengyl ein Harglwydd Iesu Grist," cafodd ef a rhai ugeiniau o rai ereill, eu dwysbigo yn eu calon. Yr oedd yn adeg o adfywiad ar grefydd. Tua'r un adeg, pregethodd un William Jones, Caerwys, yn y lle oddiar y geiriau, "Ac wele yr holl ddaear yn eistedd ac yn llonydd." Gwnaeth hon eto yr argraffiadau yn ddyfnach, a daeth ef ac 16 o rai eraill at grefydd yr un dydd, a derbyniwyd hwy gan y Parch. William Morris, Cilgerran, yn nghanol teimladau cyffrous a dagrau lawer.

Dechreuodd yn awr ar ei waith fel crefyddwr. Wrth ddarllen a gweddio yn ei gartref am y tro cyntaf, bu yn odfa go ryfedd. Wedi darllen penod, arhosodd ychydig cyn myned i weddi. Gan feddwl, hwyrach, y gwnelai yn well heb oleuni celfyddyd, diffoddodd y fam y ganwyll, ac aeth yntau i weddi, a gweddiodd nes y torodd un o'r hen gymydogesau duwiol, oedd yn bresenol, allan i waeddi. Yn un o dai Bronheulwen y gweddiodd yn gyhoeddus gyntaf, pryd torodd allan yn orfoledd mawr. Gan ei bod yn amser diwygiad, yr oedd y cyfarfodydd gweddïau yn aml, a chan ei fod ef mor hynod mewn gweddi, yr oedd y bobl am ei glywed bron ymhob cyfarfod. Cafodd trwy hyny fantais fawr i ddyfod yn well gweddïwr fyth. Yr oedd ei gariad cyntaf, a gwres y teimlad diwygiadol mor gryf, gyda'r llais anghyffredin o beraidd oedd ganddo i waeddi, yn ei wneyd yn well gweddïwr nag a glywodd nemawr neb yn yr ardal. Yr oedd ganddo dalent ragorol, hefyd, i ddynwared pregethwyr, a thraddodi darnau helaeth o'u pregethau. Oblegid y pethau hyn, cymhellwyd ef gan lawer i ddechreu pregethu, a gwnaeth hyny gyntaf mewn cyfarfod gweddi yn Cross Inn, tafarndy y pryd hwnw. Daeth yn bregethwr anghyffredin o boblogaidd ar unwaith, a daeth galw mawr am dano yn agos ac ymhell. Yr ydym yn ei gofio yn y Penant ar noson waith yn pregethu ar y geiriau, "A bydd y llywodraeth ar ei ysgwydd ef." Yr oedd hon yn un o'i bregethau cyntaf wedi iddo gael rhyddid i fyned trwy y sir, ac, fel yr ydym yn deall, y bregeth a'i dygodd i boblogrwydd gyntaf. Yr ydym yn cofio bod y capel yn orlawn, ac yntau yn gwaeddi ei destyn yn awr ac eilwaith, nes yr oedd y gynulleidfa yn gyffro drwyddi, ac amryw yn tori allan i waeddi. Mae yn debyg iddo fyned i ysgol a gynhelid yn Aberteifi, er mwyn dysgu ychydig o'r iaith Saesneg. Ond ni fu yno fawr, gan fod y galwadau arno i bregethu yn ormod, ac yntau o'r herwydd, dan orfod i wneyd pregethau newyddion. Beth bynag, cafodd well ysgol i ddysgu Saesneg, trwy ymgysyllu & Mrs. James, Canllefaes, yr hon oedd fwy o Saesnes o ran iaith nag o Gymraes. Aeth i'r fferm hon i fyw am beth amser, yna daeth ef a Mrs. Jones yn ol at ei dad i'r Cyttir Bach, gan fod hwnw yn hen ac analluog i fyned ymlaen a'r fferm. Ar ol hyn, cododd y ty a elwir Brynhyfryd yn gartref iddo ei hun, a bu yno nes ei symud i'r nefoedd, Ionawr 14, 1875, yn 68 oed, a chladdwyd ef o flaen tapel Blaenanerch.

Yr oedd yn un o'r pregethwyr mwyaf poblogaidd a gafodd Cymru, a daliodd ei boblogrwydd yn ddifwlch hyd ei fedd. Ac y mae yn rhyfedd meddwl ei fod mor boblogaidd gartref ag oedd pan ymhell oddiyno. Mae hyny yn brawf o'u parch iddo fel dyn a Christion, yn gystal ag fel pregethwr. Ymhob lle y byddai yn dyfod am Sabbath, yr oedd y son am dano yn cael ei ledaenu trwy yr ardal am wythnosau cyn y Sabbath, yr hyn fyddai mewn canlyniad yn gynyrch parotoadau cyffredinol er dyfod i'w wrando. Byddai y cefftwyr bron o bob math yn llawn gwaith yn gwneyd gwisgoedd newyddion, yn enwedig i'r ieuenctyd; a byddai yn ddigon o reswm gan y rhai hyny dros beidio gwneyd pob peth arall ar y pryd, i ddweyd fod Jones, Blaenanerch, i fod yn y lle a'r lle, ar y pryd a'r pryd. A byddai ei gael i le yn ddigon i godi esgeuluswyr allan am y tro hwnw, ac i gael llawer o enwadau eraill yno. Nid yn unig yr oedd ef yn boblogaidd, ond byddai felly yn nghanol rhai tebyg iddo. Yr oedd cadben llong yn ein hysbysu ei fod ef unwaith yn Nghymanfa y Sulgwyn yn Liverpool, ac mae am Jones, Blaenanerch, yr oedd bron bawb yn siarad, ac mai i'r capel lle y byddai ef yr oedd y rhan fwyaf am fyned. Yr oedd gweinidog o'r Deheudir yn dyfod adref trwy Machynlleth o Gymdeithasfa Bangor, sef un diwygiad 1859, yn yr hon y pregethodd Mr. Jones ar y "Maen osododd Duw yn Seion." A phan ofynwyd iddo pa fath Gymanfa gafodd, "Yr oedd yn Gymanfa ryfedd," meddai, "ond swn Jones, Blaenanerch, sydd yn fy nghlustiau i o hyd yn gwaeddi 'Sylfaen safadwy.'" Bu ar daith trwy Sir Fon ar ol y Gymanfa, a dywedir fod holl ynys yn debycach i gynwrf mawr cyfarfod arbenig i addoli na dim arall tra fu yno, oblegid ei boblogrwydd tra rhyfedd. Tra yr oeddym yn y sir flynyddoedd ar ol hyny, yr oedd y bobl yn tystio wrthym bod ugeiniau os aad canoedd wedi ymuno â'r eglwysi mewn canlyniad i'w bregeth fawr yn Sasiwn Bangor.

Gan fod y Parch. John Davies, Blaenanerch, wedi ysgrifenu cofiant rhagorol iddo, gadawn i hwnw lefaru am y gwr rhyfedd hwn a gododd yr Arglwydd i Gymru. Rhoddwn yma rai o'i ddywediadau. "At Grist y mae y saint yn dyfod am sylfaen eu cymeradwyaeth gyda Duw. Pe baent yn ymddibynu ar y ddeddf, byddent yn llyncu y cwbl eu hunain; ond y maent wrth ddelio â hen fanc Calfaria, yn gallu talu peth enterest i Dduw." "Nid yw'r milwr yn agor siop fan yma, ac yn agor business fan draw, byw ar y government y mae ef. Felly y mae y Cristion; a rhaid i deyrnas Emanuel fyned yn chwilfriw, cyn y bydd eisiau arno ef. Yr wyf finau yn meddwl weithiau fod yn rhaid i Fab Duw fyn'd yn bankrupt cyn y gwelir finau yn dlawd. Mae'n hen bryd diolch am hyn." "Pan oeddwn ar lan ffynon Trefriw, dangosent i mi ffyn baglau y rhai oedd wedi eu gwella gan y dwfr. Yr wyf yn gwel'd hen ffynon Calfaria yn yr efengyl, a ffyn baglau yr hen Fanasseh, Mair Magdalen, a hen bechaduriaid duon Corinth ar ei glan i gyd wedi eu mendio, ac y maent heddyw yn sefyll yn eu gynau gwynion gerbron gorseddfainc Duw. Mentra mla'n bechadur, mae croeso i tithau fel yr wyt."