Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi/Morgan, David, Capel Seion

Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi

gan John Evans, Abermeurig

PARCH. DAVID MORGAN, CAPEL SEION.

Ganwyd ef tua'r flwyddyn 1823. Ni chafodd fawr o fanteision addysg, ond rhyw ychydig y gauafau yn ei gymydogaeth ei hun yn ol arfer y dyddiau hyny. Bu peth awydd pregethu ynddo yn ieuanc; ond nid oedd yn ddigon cryf i'w amlygu, gan nad oedd eto yn aelod crefyddol; ac am lawer o amser wedi dyfod yn aelod, nid oedd yn meddwl y gwelid ef byth yn bregethwr. Ond mewn amser marwaidd ar grefydd, sef tua 1855 ac 1856, pan oedd yn bur flaenllaw gyda'r achos, a'i ddefnyddioldeb yn yr eglwys a'r Ysgol Sabbothol yn fawr, ac amryw yn dweyd wrtho mai pregethwr ddylasai fod, aeth y teimlad yn drech nag ef, a dechreuodd ar y gwaith. Dywedodd wrthym iddo edifarhau lawer gwaith iddo ddechreu erioed; ond ar ambell i odfa hwylus fyddai yn gael. "Cefais dipyn o fy anadl," meddai, "yn y diwygiad diweddaf, neu nid oes fawr o ddefnyddiau pregethwr ynof fi."

Gwehydd ydoedd wrth ei alwedigaeth, a bu yn gweithio gyda hi y rhan fwyaf o'i oes. Wedi ei ordeinio yn 1868, daeth yr alwad am dano yn fwy. Tebygol mai i Saron, Llanbadarn, yr aeth yn aelod crefyddol, ond yn capel Seion y dechreuodd bregethu. Yr oedd yn ddefnyddiol iawn yn ei eglwys gartref, a gwasanaethai lawer ar yr eglwys fechan yn Horeb, ar gais y Cyfarfod Misol. Yr oedd pawb yn hoff o hono fel dyn, gan ei fod yn meddu synwyr cyffredin cryf, ac yn addfwyn a diniwed yn ei holl ymwneyd â dynion. Ei brif ragoriaethau fel pregethwr oeddynt ei fod yn deall duwinyddiaeth yn dda, a'i fod yn bur gyfarwydd yn yr Ysgrythyrau. Anhawdd fyddai ei drechu mewn dadl ar bwnc o dduwinyadiaeth. A hyn oedd yr achos ei fod yn holwr mor fedrus ar yr Ysgol Sabbothol; byddai ef yn uwch gyda hyn na llawer oedd yn cael eu hystyried uwchlaw iddo ef fel pregethwr. Yr oedd ganddo fedr neillduol hefyd i gadw cyfarfod eglwysig yn adeiladol. Yr oedd yn coffhau yn fynych am Bunyan, Mathew Henry, Gurnal, a'r hyn fyddai yn ddarllen ac yn glywed am ddigwyddiadau yr amseroedd. Gwyddai heth oedd dal cymundeb â Duw; a gwyddai gryn lawer am brofedigaethau yr anialwch, ac yr oedd hyny yn ei gymhwyso i gyfarwyddo pererinion trafferthus eraill.

Pan gladdodd ei wraig gyntaf, cafodd lawer o brofiad o'r cynorthwyon nefol. Bu farw pan oedd ef o gartref yn pregethu; a phan glywodd y newydd, bu bron ag ymollwng i rwgnach, ond cafodd allu i ymdawelu. Y geiriau fu yn fwyaf o gymorth iddo oedd, "Yr Arglwydd hefyd a ddifroda dafod môr yr Aifft, ac â'i wynt nerthol efe a gyfyd ei law ar yr afon, ac a'i tery hi yn y saith ffrwd, ac a wna fyned drosodd yn droedsych." Pan ofynodd cyfaill iddo beth oedd yn gael mewn adnod mor annhebyg i'w amgylchiad ef, dywedodd, "O! peth mawr oedd myned trwy saith o ffrydiau yn droedsych! Mae llawer o hen ffrydiau dyfnion mewn claddu gwraig; ond mi ddaethum i ddeall oddiwrth y geiriau yna ei fod yn meddwl fy nghadw heb suddo na myn'd gyda'r llif. Ac yr oeddwn yn gwel'd mwy na hyny hefyd, mewn myn'd a fi trwodd yn droedsych. Ar bwys hona, daeth yr adnod hono ataf Pan elych trwy y dyfroedd, myfi a fyddaf gyda thi' Yr oedd yn dweyd yn groew yn hona na chawn i ddim o'n arbed heb fyn'd trwy y dyfroedd; ond yr oedd yr adnod arall yn dweyd ei fod ef yn myned i'w rheoli, fel na chawn yr un niwed trwyddynt. Bu yn dywydd mawr arnaf, ond cefais ef yn ffyddlon i'w addewid."

Dyn o daldra cyffredin ydoedd, corff esgyrnog a llydan, yn cerdded y rhan fynychaf gydag umbrella yn ei law. Wyneb llydan a gwallt melyngoch, pan heb droi yn wyn; a whiskers byrion hyd haner ei gernau. Safai yn syth, a lled ddigyffro ymhob man. Ei brif ddiffyg wrth bregethu oedd bod yn rhy dawel ac undonog. Yr oedd ei bregethau yn llawn o fater da, a medrai ei drin yn gyson a goleu. Collodd lawer o'r iechyd da a gafodd yn ei flynyddoedd olaf, fel yr oedd yr olwg arno yn bur wasgedig am gryn lawer o amser cyn iddo ymadael â'r byd. Bu farw Mehefin 1, 1886, yn 63 oed, wedi pregethu am oddeutu 30 mlynedd. Yr oedd yn hollol foddlon i'r ewyllys ddwyfol i wneyd âg ef fel y gwelai yn dda. Datganai hyder cryf yn ei Geidwad. Claddwyd ef yn y fynwent tucefn i'r capel.

Ganwyd ef yn Gwarfelin, lle ar ochr y ffordd fawr o Llanbadarnfawr i Penllwyn. Yn Nantgleisiau, lle sydd am yr afon a'r lle y ganwyd ef, y bu fyw bron ar hyd ei oes; ond iddo fyned ryw gymaint yn niwedd ei oes i Llanbadarn i fyw, ac yna i dy capel, Capel Seion, lle y bu farw. Enwau ei rieni oedd Hugh ac Elizabeth Morgan.

Nodiadau[golygu]