Caniadau Watcyn Wyn/Claf yn y Gwanwyn

Caniadau Watcyn Wyn

gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)

CLAF YN Y GWANWYN.

MEWN bwthyn llwyd ar waelod cwm,
Wrth lan ddolenog orwyllt gornant;
Hen edyn llwydion creigiau llwm
Yn gysgod iddo ymddyrchafant;
Ymgwyd clogwyni'r Mynydd Dû,
Un uwch y llall wrth gefn y tŷ.

O flaen y drws mae llanerch fach,
A thlysni gwanwyn arni chwardda;
Ac ar ei chanol ffynon iach,
A llwyni gwyrddion hwnt ac yma;
A llwybr cul o ffurf Gymreig,
Ymlusga gyda godreu'r creig!

Fan hyn, y'mhell o dwrf y byd,
Mae'r bwthyn bach heb ond ei hunan;
Yr unig swn sy yno o hyd,
Yw sŵn y gwynt a'r gornant fechan;
Ac weithiau trwy y cwm ar hynt
Daw sŵn y gwaith yn sŵn y gwynt,

O fewn y bwth dymunol hwn,
Y'nghanol blagur tyner gwanwyn;
Eistedda'r Bardd yn brudd dan bwn
Afiechyd gyda gwyneb llwydwyn;
Tynerwch gwanwyn y'mhob lle,
Sydd wywdra hydref iddo fe.

Edrycha drwy ei ffenestr fach
Ar dlysni anian mewn gwisg newydd;
A ffugia'i galon fod yn iach,
Am fynyd teimla fel yn ddedwydd;
Ond cofia haint ef yn y fan,
O'r hydref sy'n ei babell wan.

Mae'n clywed sŵn y gornant hen,
Fel arfer yno'n suo' gânu
I'w wyneb gwelw neidia gwên
Pan glyw y fronfraith yn chwibanu;
Y balm rhagoraf idd ei fron,
Yw'r nodau hapus seinia hon.

Daw'r gog o rywle ar ei thaith
I frig y llwyn o flaen y bwthyn;
Bu'n credu trwy y gauaf llaith
Na chlywai byth ei hen ddeunodyn';
Ond daeth, a chyda'i deunod llon
Daeth gobaith i'w bruddglwyfus fron!

Rhyw gyfnod rhyfedd iawn i'r claf,
Yw misoedd bywgynyddol gwanwyn;
Rhyw gymysgedig aua' a haf,
Yn arllwys iddo win a gwenwyn;
Y ddaear yn blaguro'n fyw,
Ac yntau'n marw'n llwyd a gwyw.

Disgyna'r cynar wlaw i lawr,
Fel rhyw ameuthyn ar y ddaear;
A phob planigyn fach a mawr
Mewn nwyfiant yfant yn ddiolchgar;
A'r claf, mae pob peth dan y nef
Yn ddafnau chwerwon iddo ef.

Edrycha ar y ddôl a'r llwyn,
Mor newydd dlws ymddengys Ebrill;
Nid oes un mis mor lawn o swyn
I wahodd cân, a chymell penill;
Mae'r canwyr goreu yn y byd,
I roesaw hwn yn cânu' gyd.

Ond try ei gof ei olwg 'nol,
Cyn glasu'r llwyn, cyn gwrido'r blodau,
Pan oedd y cyfan ar y ddol
Mor wan, mor wyw, mor llwyd ag yntau;
Ond heddyw gwisga iachus wedd
"Feallai gwellaf finau," medd.

Nodiadau