Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern/Pregeth I
| ← Nodweddau Pregethwrol Ein Gwrthddrych, Gan Dri o Dystion | Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern gan David Samuel Jones |
Pregeth II → |
PENNOD XX.
PREGETHAU.
PREGETH I.
"UNOLIAETH Y DRINDOD."
"Oblegid y mae tri yn tystiolaethu yn y nef, y Tad, y Gair, a'r Ysbryd Glan: a'r tri hyn un ydynt."—1 Ioan v. 7.
MATER a gadarnheir gan chwech o dystion yn yr adnod hon a'r un ganlynol ydyw, gwirionedd yr efengyl, neu ynte yn ol geiriau Ioan yn adnod 11, fod Duw yn gwneuthur cynygiad diffuant o fywyd tragwyddol i fyd o bechaduriaid drwy gyfryngdod ei Fab. Y tyst cyntaf o wirionedd hyn yw y Tad yn ei waith yn danfon ei Fab i'r byd (Ioan iii. 10); yn ei ddryllio am ein pechodau ni, ac yn ei dderbyn drachefn i'r nef i eistedd ar ei ddeheulaw. Yr ail dyst ydyw, y Gair tragwyddol a wnaethpwyd yn gnawd, yr hwn yn ei fywyd, ei angeu, ei adgyfodiad, a'i esgyniad i'r nef, sydd yn cadarnhau yr un gwirionedd. Y trydydd tyst o hyn ydyw yr Ysbryd Glan, yr hwn sydd yn gosod ei sel wrth weinidogaeth Crist a'i apostolion. Y mae hefyd, "dri ar y ddaear" yn profi gwirionedd yr efengyl. Yn gyntaf, ei "hysbryd," sef y cyfnewidiad y mae yn ei wneuthur ar ysbrydoedd dynion pan y mae yn cael ei phriodol effaith arnynt. Y mae yn gwneuthur y llew yn addfwyn fel oen. Yr ail yw, "y dwfr," sef purdeb yr efengyl. Y mae yn taro at wraidd pob pechod. Y trydydd yw, "y gwaed," sef y tangnefedd y mae yr efengyl yn ei ddwyn i'r gydwybod drwy ddal allan Iawn addas a digonol ar gyfer y penaf o bechaduriaid. Yn y tri pheth hyn y mae y grefydd Gristionogol yn rhagori ar bob crefydd arall yn y byd, sef yn yr ysbryd rhagorol y mae yn ei fagu yn ei deiliaid yn y santeiddrwydd y mae yn ei gymhell arnynt—ac yn yr heddwch y mae yn roddi i'r gydwybod drwy waed Crist; ond i ddychwelyd at y testun, yn
I. YMDRECHAF BROFI O'R YSGRYTHYRAU DWYFOL FOD TRI O BERSONAU YN Y DUWDOD.
Wrth Berson yr wyf yn deall, un yn ymwybodol o hono ei hun, yr hwn y mae ei ddewisiad a'i weithrediadau yn eiddo iddo ei hun, ac nid i arall, neu yn ol y Drd. Paley a Wardlaw, person yw un a chyneddfau personol ganddo, megys gallu i feddwl, dewis, bwriadu, caru, casâu, &c., oblegid y mae y galluoedd hyn yn cyfansoddi Personoliaeth; a rhaid fod yr hwn sydd yn eu meddu yn Berson. [1]
1. Sonir am Dduw yn yr Ysgrythyrau santaidd yn y rhif luosog. Dywed awdwyr fod y gair Elohim, y gair Hebraeg am Dduw, yn y rhif luosog, ac yn cael ei arfer yn yr Hen Destament ddwy fil o weithiau, megys "Cofia yn awr dy greawdwyr yn nyddiau dy ieuenctyd, " Preg. xii. 1. Llawenhaed Israel yn ei wneuthurwyr," Esa. liv. 5, &c.
2. Cynwysa y Beibl lawer o ymddyddanion personol fu rhwng y personau dwyfol, megys "Gwnawn ddyn ar ein delw ni, wrth ein llun ein hunain," Gen. i. 20. "Wele y dyn sydd megys un o honom ni," Gen. iii. 22. "Deuwch, disgyn wn, a chymysgwn yno eu hiaith hwynt," Gen. xi. 7. "Pwy a anfonaf, a phwy a ä drosom ni?" Esa. vi. 8, a xli. 22, 23. "Dywedodd yr Arglwydd eistedd ar fy nheulaw," Salm cx. 1; Heb. i. 13; Gen. xix. 24, &c.
3. Y mae enwau personol yn cael eu rhoddi i bob un o'r personau dwyfol, megys Tad, Mab, a'r Ysbryd Glan. Nid enwau iddynt eu hunain ydyw y rhai hyn, i ymwahaniaethu y naill oddiwrth y llall, o herwydd y mae y personau dwyfol yn tragwyddol adnabod eu gilydd heb un enw, ond enwau i ni ydynt, wedi eu rhoddi yn Meibl pechadur i ddangos dull y personau o weithredu yn nhrefn iachawdwriaeth. Nid ydym i ddeall yr enwau, Tad, Mab, ac Ysbryd Glan, yn yr un modd a'r enwau Jehofa a Duw, &c. Y mae yr enwau hyn mor briodol i'r naill berson ag i'r llall, ac yn fynych yn cael eu priodoli i bob un o honynt, o herwydd mai enwau ydynt i ddarlunio, nid eu swyddau, ond eu natur ddwyfol, yr hon sydd yn perthyn i bob un o'r personau fel eu gilydd. Ond y mae'r enwau Tad, Mab, ac Ysbryd Glan, yn enwau personol—pob un yn perthyn i un person yn unig, ac yn dangos ei swydd yn holl weithredoedd Duw, ond yn neillduol yn iachawdwriaeth dyn, yr hon yw y benaf o ffyrdd Duw. Mae yr enw Tad yn dangos ei fod ef yn gweithredu yn ei swydd fel y person cyntaf, mai efe ydyw y ffynonell a'r achos cyntaf o holl weithredoedd y Duwdod, ei fod yn cynal, ac yn gofalu am ei deulu, gan amddiffyn iawn lywodraeth yn eu mysg, a'i fod fel Tad, yn barod i dosturio wrth ei blant afradlon. Mae yr enw Mab yn dangos fod yr ail berson o'r un natur a'r Tad, ei anwyldeb gan y Tad, ei barodrwydd i ufuddhau i ewyllys y Tad, ac mai efe oedd yr unig berson addas i fod yn Gyfryngwr rhwng Duw a dynion, ei unig Fab ydyw. Gelwir y trydydd person yn Ysbryd Glan, nid am ei fod yn lanach neu yn fwy ysbrydol ei natur na'r personau eraill, ond i ddangos mai efe yw bywyd crefydd, a phob rhinwedd yn yr enaid, fel y mae yr ysbryd naturiol yn fywyd i'r corff, ac mai glanhau a phuro pechaduriaid yw ei waith yn nhrefn iachawdwriaeth. Y mae yr enw Duw yn cael ei roddi yn amlach yn yr Ysgrythyrau i berson y Tad nag i'r personau eraill, o herwydd ei fod ef yn Dduw mewn natur ac mewn swydd. Y mae y Mab yn Dduw mewn natur, ond Cyfryngwr ydyw mewn swydd. Felly hefyd, y mae yr Ysbryd Glan yn Dduw mewn natur, ond Argyhoeddydd, Dyddanydd, a Santeiddydd ydyw mewn swydd. [2] Diddadl fod gan y personau dwyfol reswm anfeidrol deilwng o honynt eu hunain am ddewis gweithredu fel y maent yn nhrefn iachawdwriaeth, ond nid amlygwyd hyny i ni.
4. Mae y rhagenwau personol, myfi, tydi, efe, &c., yn cael eu rhoddi mor aml iddynt yn yr Ysgrythyrau, fel na raid i mi eich cyfeirio atynt.
5. Mae gweithredoedd personol yn cael eu priodoli iddynt i'r Tad garu y byd, a rhoddi ei Fab i fod yn iachawdwr i'r byd; i'r Mab ddyfod i'r byd, marw dros bechaduriaid, adgyfodi o'r bedd, eiriol ar ddeheulaw y Tad, a dyfod i farnu y byd. Fod yr Ysbryd Glan yn cael ei ddanfon
gan y Tad yn enw y Mab, i argyhoeddi, dyddanu, a thywys ei bobl i bob gwirionedd.
II. UNOLIAETH Y DRINDOD.
1. Maent yn un mewn natur. Yn gyd-ogyfuwch a chyd-dragwyddol. Er fod lluosogrwydd o bersonau dynol yn y byd, eto nid oes ond un natur ddynol. Felly, er fod tri o bersonau yn y Drindod,. nid ydynt yn dair dwyfoliaeth. Un natur ddwyfol sydd yn bod, a hono yn perthyn i bob un o'r tri pherson yn yr un modd.
2. Y maent yn un mewn gwybodaeth. Y mae pob un o'r tri yn gwybod, ac yn adnabod pob peth yn berffaith yr un modd a'u gilydd; a chan nad yw eu gwybodaeth yn gwahaniaethu mewn dim, un ydyw; eithr pe y buasai yn gwahaniaethu, yna ni buasai yn un.
3. Y maent yn un o ran agwedd calon. Maent o'r un golygiadau moesol am bob peth, ac yn berffaith o'r un syniad calon am danynt eu hunain, a phob peth a fu, y sydd, neu a ddichon fod, o ganlyniad, un ydynt.
4. Y mae yn rhaid eu bod yn un mewn ewyllys'. A chan nad ydynt yn gwahaniaethu yn eu hewyllys mewn dim, ond yn berffaith gyd-ewyllysio pob peth yr un modd; felly un ewyllys yw, er fod tri a gallu ganddynt i ewyllysio.
5. Y maent yn berffaith unol mewn arfaeth a bwriadau.
6. Y maent yn un mewn meddianau ac achos. "A'r eiddo fi oll sydd eiddo ti, a'r eiddo ti sydd eiddo fi," Ioan xvii. 10. Er fod gan y personau bendigaid wahanol swyddau yn nhrefn iachawdwriaeth, eto, un achos mawr ydyw, yn perthyn i bob un fel eu gilydd; ac y mae y naill yn gogoneddu y llall ynddo; "Y Tad, daeth yr awr, gogonedda dy Fab, fel y gogoneddo dy Fab dithau," Ioan xvii. I. "Efe a'm gogonedda i, canys efe a gymer o'r eiddof, ac a'i mynega i chwi," Ioan xvi. 14.
7. Y maent yn un mewn cariad. Mae pob un o honynt yn caru y lleill yn berffaith, ac i'r un graddau ag y mae yn ei garu ei hun, a rhaid of ganlyniad mai un cariad 'yw.
8. Y maent yn un mewn gogoniant. Pan yr ydym yn anrhydeddu y Tad a'r Ysbryd Glan; ac wrth anrhydeddu yr Ysbryd Glan, yr ydym yn anrhydeddu y Tad a'r Mab; o herwydd un orsedd, ac un goron sydd gan y tri pherson. Ac os ydym yn rhoddi gogoniant i un o'r personau dwyfol, yr ydym yn rhoddi gogoniant i'r holl natur ddwyfol, o herwydd un natur ddwyfol sydd yn bod.
Crybwyllaf bellach rai o'r pethau ag y mae athrawiaeth y Drindod yn ei dysgu i ni.
(1.) Mai undeb y Drindod yw yr undeb anwylaf ac agosaf yn yr holl fydysawd. Nid yw pob undeb arall ond megys arliw gwan o hono, ac yn diffoddi fel canwyll ganol dydd wrth ei gymharu âg ef. Y mae mor hawdded i ni gynwys y Duwdod ag ydyw i ni amgyffred agosrwydd ac anwyldeb yr undeb hwn. Tragwyddol ymfwynhad y personau Dwyfol, eu hymddigrifiad a'u hymhyfrydiad y naill yn y llall oedd eu nefoedd ddiddechreu cyn bod y byd, "Yna yr oeddwn i gydag ef megys un wedi ei feithrin gydag ef, ac yr oeddwn yn hyfrydwch iddo beunydd, yn ymlawenhau ger ei fron ef bob amser," Diar. viii. 30.
(2.) Mai o undeb y Drindod y mae pob undeb rhinweddol yn tarddu. Ymhyfrydodd y Personau Dwyfol gymaint yn eu gilydd, nes y dywedant,
Gwnawn ddyn ar ein delw ni, wrth ein llun ein hunain," Gen. i. 26.
Gen. i. 26. Gwnawn ef yn greadur cymdeithasgar a chymhwysderau ganddo i garu ac ymhyfrydu ynom ni, ac yn ei gyd-readuriaid.
(3.) Mai undeb y Drindod yw y cynllun gogoneddus yn ol pa un y mae yr Ysbryd Glan yn dwyn yn mlaen undeb yr eglwys, "Fel y byddont oll yn un megys yr wyt ti y Tad ynof fi, a minau ynot ti, fel y byddont hwythau un ynom ni," Ioan xvii.
Dyma y cynllun mawr wrth ba un y mae yr eglwys i gael ei pherffeithio yn un, Ioan xvii. 23; nes y bydd "yn wr perffaith at fesur oedran cyflawnder Crist," Eph. iv. 13.
(4.) Y mae athrawiaeth y Drindod yn dysgu y dylem ninau ymgyrhaedd at undeb, fel y byddom yn ol ein graddau yn tebygoli i'r personau dwyfol.
(5.) Ei fod o bwys mawr i ni gael golygiadau eglur a chywir ar athrawiaeth y Drindod, o herwydd nas gallwn heb hyny gael golygiadau cyson ar drefn yr iachawdwriaeth. Y mae llawer yn meddwl nad yw yn ddyledswydd arnynt i chwilio na phregethu yr athrawiaeth hon; ac mai peth dirgelaidd ydyw, ac na pherthyn i neb dynion ei gwybod. Pe felly, ni buasai Duw yn ei datguddio ni yn ei Air, ond gan i Dduw ei datguddio, ein dyledswydd ni ydyw ei chwilio. Y mae yn wir ei bod uwchlaw ein hamgyffred ni, ond felly y mae pob peth sydd yn perthyn i'r Duw anfeidrol. Pethau amlwg i ni a'n plant yw pethau y datgudd—iad dwyfol; ac y mae yn perthyn i bob dyn ar y ddaear eu gwybod. Pe na buasai Duw am i ni eu gwybod, ni buasai yn son gair am danynt. Dylem ochelyd gwneuthur dirgeledigaethau o'n dychmygion, yn gystal a cheisio gwybod pethau na ddat—guddiwyd. Na fyddwn Babyddion—Beibl i bawb yw y Beibl, a phethau i bawb eu chwilio sydd yn gynwysedig ynddo. Gweddiwn am i'r Ysbryd Glan ein tywys i bob gwrionedd