Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth/Pregeth I

Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth

gan John Evans, Abermeurig

PREGETHAU.

PREGETH I.

SEION YN CLAFYCHU.

Esaiah lxvi. 7, 8. "Cyn ei chlafychu, yr esgorodd, cyn dyfod gwewyr arni, y rhyddhawyd hi ar fab. Pwy a glybu y fath beth a hyn ? pwy a welodd y fath bethau a hyn? A wneir i'r ddaear dyfu mewn un dydd? a enir cenedl ar unwaith? Pan glafychodd Sion yr esgorodd hefyd ar ei meibion."

MAE y datguddiad dwyfol yn dangos y byd mewn sefyllfa druenus iawn, ac hefyd mewn sefyllfa ogoneddus, ar ol myned trwy gyfnewidiad priodol tuag at hyny. Aml y mae y cyfnewidiad hwn yn cael ei alw yn "greu," ac yn "eni," neu "aileni." Wrth Sion yma y meddylir eglwys yr Hen Destament, yr hon a elwir yn briod i Dduw. Gosodir hi allan yma trwy y gydmariaeth o wraig feichiog. Mae yn anhawdd deall meddwl y ddwy adnod, gan eu bod yn gwrthddweyd eu gilydd. Mae rhai yn darllen y geiriau fel gofyniadau. "Ai cyn ei chlafychu yr esgorodd ?" "Na, pwy a glybu y fath beth a hyn?" Gan roddi yn rheswm am y cwb!, "Pan glafychodd Seion?" Eraill yn meddwl bod y ddwy adnod yn cyfeirio at oruchwyliaethau gwahanol. Cawn alw eich sylw

I. AT BETHAU NEILLDUOL A WNA DUW ER LLIOSOGI EI EGLWYS. Mae yn gwneyd peth felly yn nechreuad pob goruchwyliaeth. Rhoddodd addewid werthfawr i'n rhieni cyntaf, pryd nad oeddynt yn gofyn nac yn disgwyl am yr un. Galwodd Abraham allan o Ur y Caldeaid pryd nad oedd yr un eglwys mewn gwewyr am hyny. Nid oedd awydd mawr chwaith ar y genedl i ddyfod allan o'r Aipht pan anfonodd Duw Moses i'w gwaredu; eto, gellid edrych ar y genedl wedi cael ei thraed i'r anialwch tu hwnt i'r mor, fel un wedi ei "geni ar unwaith." Ond digon tebyg mai at y lliosogiad a fu ar yr eglwys Gristionogol ar ol dydd y Pentecost y cyfeirir yn y geiriau, ac hefyd at ddyfodiad disymwth y cenhedloedd i fewn iddi, pryd nad oedd dim teimlad yn yr eglwys Iuddewig am hyn; ond yn hytrach teimlent duedd i'w gwrthod. Ond, bendigedig fyddo Duw, "galwodd y rhai nid oeddynt bobl yn bobl, a'r rhai nid oeddynt anwyl yn anwyl." Gwna Duw bethau rhyfedd a'i ben—arglwyddiaethol ras yn unig, ac y mae yn werth i ni feddwl am hyny yn y dyddiau hyn.

II. AT FFORDD GYFFREDINOL DUW O LIOSOGI EI EGLWYSSef yr un fath ag y mae plant yn cael eu geni, trwy i'r fam glafychu ac esgor. Mae y peth a all Duw wneyd yn gysur mawr i'w eglwys, ond wrth ei reol gyffredinol o weithredu y mae Seion i ddisgwyl. Gwna Duw yn fynych gipio pentewyn o deulu digon annuwiol, prydnad oedd eglwys na thad na mam yn meddwl fawr am ei enaid; ond nid yw hyny yn dangos y gall neb fod yn ddifater, gan mai rheol Duw yw achub mewn canlyniad i deimlad awyddus am hyny. A gwna di dad neu fam gofio, ei bod hi yn amheus iawn a wna Duw achub dy blant di, heb gael gwasgfa enaid ynot ti yn gyntaf am hyny.

Mae yn gysylltiedig â gwir deimlad ddefnyddio moddion o osodiad Duw. Yr eglwys yw yr offeryn sydd gan Dduw i achub y byd; eto, nid yn ol y moddion a wna hi arfer y gwna lwyddo i wneyd hyny, ond yn ol ei theimladau wrth arfer y moddion—pan glafychodd yr esgorodd. Mae llawer o foddion yn cael eu harferyd yn awr; ond gan nad oes arwyddion achub, rhaid nad oes digon o glafychu. Nid ydym yn disgwyl cynydd a ffrwyth os bydd ia yn gorchuddio y ddaear. Rhaid cael calon ddrylliog; "Crist gwaedlyd," meddai Morgan Howells, "heb galon waedlyd, sydd yn brawf nad yw y diweddaf yn ymwneyd â'r cyntaf." Cymdeithaswn fwy â'r Person a fu farw er mwyn achub, ac yna daw yr awydd yn fwy am hyny ynom ninau. Mae Ꭹ limner wrth graffu ar y canvas yn canfod y llinellau, craffwn ninau yn fwy ar Grist er cael gweled ei gariad a'i ras, nes cael profiad o honynt. Mynwch sylweddoli eich undeb â Christ a'ch hawl iddo, ac yna bydd pob addewid o'r cyfamod a hawl genych ynddynt at eich gwasanaeth.

Mae y byd mewn sefyllfa o dywyllwch a dideimladrwydd, heb weled y perygl: yr eglwys sydd wedi ei goleuo sydd i deimlo. A'u cysur yw, y "dichon Duw o'r meini hyn gyfodi plant i Abraham.' Ond disgwyliwn am y clafychu. Pan glafychodd Seion, nid pan gafodd hi gyfoethogion yn aelodau, nid pan gafodd bregethwyr talentog i bregethu, &c.

Nodiadau[golygu]