Fy Mhererindod Ysbrydol/Pennod X

← Pennod IX

Fy Mhererindod Ysbrydol gan Evan Keri Evans

Pennod XI →

X (a)

DYWEDAIS yn y bennod ddiwethaf na allwn fesur na dyfalu maint yr effaith a gafodd dylanwadau grasol y diwygiad arnaf, ond gallwn fod yn sicr bod gwasanaeth, i'r graddau y mae yn bur ei amcan, yn adweithio'n ddaionus ar y cymeriad. Y prif rwystr a deif gwaith cyhoeddus cyson yn ffordd dyfnhad y bywyd ysbrydol yw ei fod yn cwtogi oriau myfyrdod a gweddi. Ni bûm yn euog, fodd bynnag, o adael iddo ymyrryd â'r olaf, gan ei fod mor angenrheidiol i'r gwaith â bwyd a diod i'r corff, ac nid oeddwn mor ddiwyd fel ag i fod yn esgeulus chwaith o'r blaenaf.

Ni wn i ba raddau y mae gweinidogion yr Efengyl yn gweithio ar ddwy lefel grefyddol, ond bûm i'n gorfod gwneud hynny wedi i lanw mawr y diwygiad dreio, am y cawn fy arwain i diriogaethau nad oedd "plant y diwygiad" yn gyffredin, gartref yn gystal ag oddi cartref, yn mynd nac am fynd i mewn iddynt. Gadawodd cwrs fy mhererindod ei ôl ar silffoedd fy llyfrgell aeth hon, yn raddol, fel mi fy hun, yn fwy ysbrydol (yn yr ystyr gyfyng) ei nodwedd, a bu raid i lyfrau ar athroniaeth a'r cyffelyb gilio naill ochr, a rhoddi eu lle i lyfrau ar ochr brofiadol y bywyd Cristnogol (yn fwy nag ar ei ochr ddamcaniaethol).

Dug y diwygiad, ar ei donnau cyntaf ymron, lu o lyfrau a llyfrynnau i'r wlad, a dug i sylw eraill a fu'n boblogaidd yn amser y tadau, ond nad oeddent yn adnabyddus i ni—y mwyafrif mawr yn ymwneud â bywyd yr ysbryd. Ymhlith y rhai mwyaf poblogaidd yr oedd llyfryn J. Macneil (Awstralia) ar The Spirit—filled Life; Quiet Talks on Power S. D. Gordon; llyfr bychan ar yr Ysbryd Glân, gan A. J. Gordon, a gymeradwyid yn neilltuol gan Dr. Pierson; The Baptism of the Holy Ghost gan Asa Mahan, etc. Ymddangosodd llyfr Dr. Horton, The Open Secret, yn 1904, a bu hwnnw'n foddion i arwain llawer ohonom at Imitatio Christi Thomas a Kempis, Llythyrau Samuel Rutherford, Holy Living and Holy Dying Heremy Taylor, a Serious Call William Law. Drwy ryw fodd neu'i gilydd daeth hanes bywyd Madam Guyon i mewn i gylch Caerfyrddin, ac aeth hwn â ni i mewn i gysegrfeydd dieithr iawn, a dangos inni fod i'r bywyd newydd yng Nghrist rai aros-fannau hyd yn oed ar y llawr. Drwy'r cofiant hwn gan Dr. Upham, arweiniwyd fi i ddarllen gweithiau eraill yr awdur ar Divine Union, The Life of Faith, etc., y rhai sy'n ymdrin â'r egwyddorion a oedd yn weithgar ym mhrofiad Madam Guyon. I gadw cydbwysedd rhwng yr ochr ddwyfol a'r ochr ddynol i brofiad Cristnogol diledryw, bu pregethau Bushnell, yn neilltuol ei Sermons for the New Life a Christ and His Salvation, ac yna lyfrau Dale ar yr Effesiaid a'i The Living Christ and the Four Gospels o help mawr.

Amhosibl yn absenoldeb cofnodion fyddai treio olrhain llwybr fy mhererindod yn y gweadwaith o lenyddiaeth sydd wedi ymffurfio o gylch y bywyd ysbrydol, y naill lyfr yn arwain at arall, a thrwy hwnnw at eraill, heb ball. Eto, y mae'n amlwg mai ffordd fer sydd oddi wrth Madam Guyon at Santa Teresa, y ddwy Gatrin (o Sienna a Genoa), St. Ioan y Groes, ac eraill. Yr oedd i mi swyn mawr yn hanes a gweithiau y rhain, am, efallai, y teimlwn fy mod yn eu dilyn o bell, ac o leiaf yn gallu gwerthfawrogi yr hyn a ddywedent, a chael budd yn gystal a mwynhad ynddo. Yn ddiweddarach, yr wyf wedi darllen beirniadaethau condemniol arnynt, gan ddiwinyddion yn bennaf, o Ritschl hyd Barth, ond beirniadaethau sydd i'm tyb i yn dangos nad ydynt yn eu deall, ac yn cyfrif y diffyg yn eu profiad eu hunain yn braw o ddiffyg ym mhrofiad y cyfrinwyr. Credaf fod Deissmann, yn ei lyfr The Religion of Jesus and the Faith of Paul (tud. 196 ff.) yn gosod ei fys ar y geudeb y maent yn euog ohono.

Er hyn oll, y mae tuedd mewn darllen hanes y cyfrinwyr pennaf, a hyd yn oed eu hymdriniadau â chyfrinion y bywyd ysbrydol, i ennyn y dychymyg ar draul esgeuluso amodau moesol y profiadau a ddisgrifir, fel yr oedd perygl i Paul gael ei dra-dyrchafu gan odidowgrwydd y datguddiedigaethau a gafodd ef (bid siŵr, nid rhai ail-law oedd yr eiddo ef). Lleihawyd y perygl hwn i mi drwy i un o lyfrwerthwyr Caerfyrddin brynu llyfrgell Canon Jenkins, Llangoedmor, a oedd yn Rhydychen yn amser Newman ac a ddaeth dan ei ddylanwad. Ymhlith ei lyfrau yr oedd nifer o'r rhai a gyhoeddwyd ynglŷn â'r mudiad hwnnw yn ymdrin ag ochr erwin (austere) y bywyd ysbrydol, megis Yr Ornest Ysbrydol gan Scupoli, Ymarferiadau Ysbrydol Loyola, Perffeithrwydd Ysbrydol Rodriguez, ac amryw o weithiau Pêre Grou. Cefais ras i ddechrau darllen y llyfrau hyn, a blas cynyddol wrth ddarllen ymlaen a cheisio byw i fyny â hwy. Darllenais ddwy gyfrol Rodriguez yn ofalus, ac yr oedd eu gafael arnaf mor fawr, a'r argraff a roddent o rialiti bywyd ysbrydol a phwysigrwydd ufudddod mor effeithiol, fel na chawn flas mwyach ar y llyfrau deallol cyffredinol, damcaniaethol, a gyhoeddid gan gwmnïau James Clarke, Hodder & Stoughton, a'r cyffelyb; yr oedd darllen y rheiny fel yfed maidd ar ôl medd, neu ddod i lawr i awyr dawchlawn y cwm o ganol ozone y bryniau.

Darllenais droeon fod mynychu cyfarfodydd pregethu (conventions, etc.,), ac ymateb yn deimladol i'r gwirioneddau a bregethir, heb fod hyn yn arwain i weithgarwch ewyllys, yn cynhyrchu ysbrydolrwydd gwagsaw a dibennu mewn hunan-foddhad (self-indulgence) diffrwyth. Ond ni chredaf fod y llyfrau uchod yn rhoddi un math o gyfleustra i hunanfoddhad felly rhydd eu darllen symbyliad i ymdrech ewyllys newydd neu ynteu i'w taflu o'r neilltu fel pethau anymarferol. Y blaenaf fu eu heffaith arnaf i, ac yr oedd yr awr fore euraid yn peri i'w dysgeidiaeth fynd yn rhan o'm his-ymwybod a phuro ffynonellau cymeriad.

Yn ddiweddarach (tua 1912) y deuthum i gyffyrddiad â gweithiau y Barwn Von Hugel; ond er godidoced ei ymdriniadau â phynciau byd yr ysbryd a'i gynefindra ag ymdriniadau eraill, credaf iddo wneud y gwasanaeth pennaf i mi drwy fy nghyfeirio at rai a oedd yn wŷr cyfarwydd (experts) ym myd profiad yn hytrach nag ym myd damcaniaeth, megis y Curé d'Ars, a'r Abbé Huvelin. Yn y modd hwn rhoddodd help llaw i mi i symud ymlaen yn fwy hyderus i gyfnod arall yn fy addysg ysbrydol a gaiff ein sylw yn ôl llaw (Pennod XII).

b

Ar ôl eneinio i bregethu'r Efengyl yn 1904, pylodd y diddordeb o ddysgu damcaniaethau am Grist i fyfyrwyr yn ymyl y diddordeb o ddysgu Crist i bobl ifainc ail-anedig. Arhosodd y canfyddiad a gefais yn Hawen gyda mi, sef mai gwaith yr Eglwys yn llaw Duw yw gwneud dynion, ond gwelais bosibilrwydd dyndod yng Nghrist a rhagoroldeb "ffrwyth yr Ysbryd yn fwy clir a llawn. Cafodd pobl ifainc y Priordy-fel miloedd eraill-fedydd ysbrydol amlwg, a chredais fod yr Ysbryd Glân am ffurfio Eglwys ysbrydol, gynwysedig o aelodau ail-anedig, ar linellau'r Eglwys Fore. Buont yn frwdfrydig a ffyddlon am gryn amser, ac ymddangosent fel yn ymddatblygu mewn ffydd a chadernid yn gystal ag mewn cariad a graslonrwydd. Cawsom lawer o fudd a mwynhad wrth fynd gyda'i gilydd drwy lyfrau megis Y Serchiadau Crefyddol (The Religious Affections) Jonathan Edwards. Yn neilltuol, yr oedd y cwrdd gweddi a'i awyrgylch ysbrydol yn gystal â'r Ysgol Sul yn parhau'n atyniadol. Cof gennyf gwrdd â dau fyfyriwr o Gaerfyrddin yn Keswick, a chael y dystiolaeth ganddynt, "Nid oes eisiau dod i Keswick am awyrgylch ysbrydol o gwrdd gweddi'r Priordy." Arhosodd y delfryd o Eglwys ysbrydol gyda mi am rai blynyddoedd, ond y mae llif amgylchiadau, y rhyfel mawr, ysbryd yr oes, a daearoldeb cynhenid dyn wedi chwalu fy ngobeithion mewn perthynas â'r Eglwys leol, ond nid mewn perthynas â'r Eglwys fawr yn y nef ac ar y llawr." Aeth rhai oddi wrthym i leoedd eraill, a llawenydd yw clywed eu bod yn ganolbwyntiau o ddylanwad ysbrydol yn eu cylchoedd. Ond oerodd cariad llawer, a chyda galar rhaid i mi fynegi fy marn mai ychydig yw nifer y rhai sy'n estyn eu gwraidd wrth yr afon, a gorchfygu blynyddoedd sychder ac anffrwythlonrwydd felly, yn lle dibynnu ar gawod o law yn awr ac yn y man, er gwerthfawroced honno.

Diau fod llawer o'r bai yn gorwedd wrth fy nrws i, er na wn beth yw. Gwn fy mod yn analluog i gasglu pobl anianol at ei gilydd, a'u galw yn eglwys. Nid wyf yn ymddiheuro o gwbl oherwydd yr anallu hwn, y sydd i'm tyb i yn ochr arall canfyddiad o ystyr a gwerth Eglwys y Duw byw. Yn sicr, arwydd o ddirywiad marwol a chwarae i ddwylo cnawd a byd yw ein bod yn gwneuthur cadw rhif yr aelodau i fyny yn brif safon llwyddiant crefyddol. Beth a ddywedid am arddwr a gyfeiriai at gyflawnder o chwyn yn ei ardd fel praw o fedr garddwrol? Bid siŵr, bydd efrau o hyd yn gymysg â'r gwenith, ond peth arall yw cyfrif hynny'n ystad foddhaol, neu yn safon llwyddiant. Yn ôl Luc xiv, 25 ff., yr hyn a ddylai ein blino ymlaenaf yw nid bod mwyafrif y bobl y tu allan i'r Eglwys, ond bod mwyafrif y rhai sydd i mewn yn ddieithr i fywyd Duw. Yn wir, euthum i Rydychen i gyfarfodydd y Grŵp yn 1933, nid yn unig oblegid bod eu golygiad ynghylch yr angen am berthynas bersonol â Christ, yn hytrach na chydsyniad ag athrawiaeth amdano, yn apelio ataf, ond i geisio darganfod a oedd ganddynt ryw allu, neu gyswllt â gallu, na feddwn i arno, i helpu bechgyn a merched anianol i "droi " mewn gwirionedd. Yr unig beth a ddysgais oedd bod Ysbryd Duw'n gallu grymuso ewyllys y sawl sydd o ddifrif heb help emosiwn brwd; yn wir, bod emosiwn yn rhwystr i'r graddau y caiff ei ffordd i fod yn feistr yn hytrach nag yn was.

Gyda golwg ar blant eraill y diwygiad, y mae'n achos tristwch i mi bod llawer ohonynt wedi ymgaregu yn llythyren yr athrawiaeth ac fel "pabau bach "

yn condemnio'r neb na dderbynio'r ffurf o gyfundrefn ddynol a goleddant hwy. Ymddengys'eu bod yn yr un cyflwr hunan—dybus â Theomemphus pan oedd hwnnw yn " barnu plant ei fam, eu barnu weithiau'n union, a'u barnu weithiau'n gam." Nid yw ffrwyth da yn braw o bren da iddynt hwy, gan ei bod o hyd yn bosibl i fwrw allan gythreuliaid drwy Beelzebub, pennaeth y cythreuliaid!

(c)

Er yn analluog i wneud defnydd pregethwrol o'm myfyrdodau a'm canfyddiadau ar y lefel uchaf—fel yr awgrymwyd yn nechrau'r bennod—yr wyf wedi dal ymlaen i bregethu'r pethau hanfodol yn ôl y goleuni a gefais yn y gred nad oes un gwirionedd a heuir mewn ffydd yn peidio â dwyn ffrwyth, er na wêl yr heuwr mohono. Felly y bu McCheyne yn hau had Gair yn ei eglwys, a W. C. Burns yn dod yno i fedi'r ffrwyth. A phe cawn ail-gychwyn fy ngweinidogaeth yn awr, gyda'm profiad presennol, byddai'n rhaid i mi bwysleisio'r un gwirioneddau ag a wneuthum o'r diwygiad ymlaen, megis mai perthynas bersonol â Christ, ac nid cydsyniad deallol â'r athrawiaeth amdano, sydd yn oll-bwysig; bod pob gwybod i fod yn is-wasanaethgar i adnabod Duw; bod emosiwn yn was da ond yn feistr drwg, a'r cyffelyb; a hynny am mai yr un yw y diffygion crefyddol—gyda gwahaniaeth arwynebol—o oes i oes. Un o'r eilunod mwyaf poblogaidd ar hyn o bryd yw " y wybodaeth ddiweddaraf"; o ran hynny, y mae tuedd mewn ieuenctid dibrofiad ym mhob oes (felly yr oedd yn fy amser bore i) i hunaniaethu crefydd ag opiniynau neu ddamcaniaethau dynol newydd, yn hytrach nag â'r gwirioneddau tragwyddol sydd yr un o hyd yn eu hanfod er yn gyfaddasedig i ofynion pob oes.

Y mae categorïau gwybod, deddfau rhesymeg, hanfodion moesoldeb, amodau cyfeillgarwch, yr un heddiw ag oeddent i Aristotle, er y gall ein hamgyffrediad a'n gwerthfawrogiad ni ohonynt fod yn fwy (neu lai) digonol. Y mae hyn yr un mor wir am wirioneddau crefydd, o'u gwahaniaethu oddi wrth syniadau amdanynt.

Diau y bydd yn achos chwithtod i rai o'm cyfeillion pan ddywedwyf nad oes gennyf yn awr, yn niwedd y dyddiau, un sistem ddiwinyddol ond y sistem sydd ymhlyg yn y Beibl, yn neilltuol yn nysgeidiaeth yr Iesu. Efallai ei bod yn angenrheidiol i'r meddwl dynol dreio gwahanol gategorïau annigonol cymwys yn unig i diriogaethau Natur, Gwladwriaeth, etc., a thrwy weld eu hannigonolrwydd ddod yn ôl at gategori y Teulu a ddefnyddir gan yr Iesu. O leiaf, y mae'n rhaid i bob un a brofodd wynfyd ac agosrwydd y berthynas fabol â Duw deimlo bod y sistemau sydd gennym yn rhy gelfyddydol a chyfreithiol, ac nad ydynt namyn gwellt, a defnyddio ffigur Aquinas. Diau hefyd fod pob gwir Gristion, fel y mae yn ymddatblygu mewn " adnabyddiaeth " o Dduw, yn tyfu allan o faban—wisgoedd gwybodaeth ddeallol: gwybodaeth, hi a ddiflanna;" yna wyneb yn wyneb." Yr wyf, bid siŵr, wedi darllen wmbredd o ddiwinyddiaeth o bob math, yn perthyn i bob ysgol, yng nghwrs y blynyddoedd. Y mae llwybr fy mhererindod wedi mynd â mi i Keswick, ac i gyffyrddiad â Mudiad Grŵp Rhydychen, ac ysgol Karl Barth, ac yr wyf wedi derbyn budd a symbyliad drwy hynny, ond cymaint yn aml drwy orfod beirniadu neu wrthod rhai golygiadau â thrwy dderbyn a chymhathu eraill. Ond arferiad cam—arweiniol yn gystal â chamarweiniedig yw hwnnw o osod label ysgol neu fudiad ar y neb a ddaeth i ryw fesur dan eu dylanwad. Ymddengys bod rhai, er enghraifft, yn dweud fy mod i'n perthyn i " ysgol Keswick." Teirgwaith y bûm i yn Keswick o gwbl, a phob tro yn un o gwmni y tybiai cyfaill caredig y gallwn fod o ryw help ynddo: Bûm yn siarad yng nghynhadledd Llandrindod am rai blynyddoedd, ond ni bûm erioed yn gallu llyncu popeth na derbyn pob pwyslais a glywir ar lwyfan Keswick. Yn arbennig, y mae'r ddysgeidiaeth yn rhy cut—and—dried i fywyd cynyddol sydd mewn cyswllt â'r byd ysbrydol. Dichon fod hynny'n anghenraid i "blant " ac yn help dros amser, gan mai math o waith trelis (trelliswork), os coeliwn Harnack, yw erthyglau cred i helpu cynnal planhigyn y bywyd dwyfol. Eto, yr wyf yn hollol gydfynd â'r pwyslais a roddir yno ar ymgysegriad, a'r mottoes, "All one in Christ Jesus a Holiness by Faith "; ac yn sicr y mae awyrgylch Keswick yn fath o awyr y môr" i'r enaid, ac yn werth i bob credadun a gais adnewyddiad fynd i'w hanadlu am wythnos; tra y mae " iechydwriaeth wyneb " y rhai a ddaw yno yn iechyd i'w gweld. Yn yr un modd y mae cyfarfodydd Grŵp Rhydychen a'u hawyrgylch fwy bracing ond llai gwlithog, yn werth mynd iddynt, a dylent fod yn foddion disgyblaeth a gras i bob un diragfarn.

Y mae yr enaid a gyfyd i symlrwydd y berthynas â Duw o'i adnabod yn gadael" ysgolion " a'u gwahâniaethau deallol a labels y cnawd ar ôl. Ymleddir gornestau Ffyndamentaliaeth a Moderniaeth ar wastad is, ac y mae Ef uwchlaw eu mŵg. Yr wyf wedi darllen cryn lawer o waith yr uwch-feirniaid, heb fod hynny'n ymyrryd â'm gwerthfawrogiad o'r gwirionedd. Diau fod agwedd hanesyddol i'r datguddiad dwyfol, ac y mae o fewn cylch ymchwil y deall i geisio olrhain ei amodau; eto, ni ellais i dderbyn casgliadau uwch—feirniaid onid fel rhagdybiau (hypotheses), am y gwyddwn fod yr holl adeiladwaith yn seiliedig ar athroniaeth Hegel. Am y rheswm hwnnw ni bu'r "wybodaeth ddiweddaraf" yn fwgan i'm ffydd, a chefais beth difyrrwch rai prydiau wrth weld y wybodaeth ddiweddaraf" yn gorfod ildio'r maes i bodaeth ddiweddarach." Nid oes drwg yn hyn, daw'r drwg i mewn yng ngwaith rhai dibrofiad "heb fod y gwirionedd ganddynt," yn tybied mai dysg yw duwioldeb yn pregethu damcaniaethau dynol yn lle gwirionedd.

Wrth sôn am bregethu'r gwirionedd, yr wyf am osod y prif bwyslais ar yr ail air gwirionedd, nid am nad yw pregethu o bwys, ond am fod y bregeth a'r pregethu wedi mynd yn amcan yn hytrach nag yn foddion, a phobl yn dod ynghŷd—pan ddeuant—i farnu'r bregeth yn hytrach nag i gael eu barnu gan y gwirionedd. Teimlais hyn yn fawr beth amser yn ôl drwy gael fy arwain i ddarllen cofiant Moody a God in the Slums (Redwood) tua'r un pryd â chofiannau Evan Phillips a Puleston Jones; yn y ddau flaenaf yr oedd y sôn bron i gyd am ddwyn rhai at Grist, ac yn y ddau olaf nemor sôn am hynny, ond llawer am ddawn bregethwrol a chyfarfodydd hwyliog. 'Rwy'n cofio F. B. Meyer unwaith yn cyfeirio at ei ail-eni pregethwrol ef, ei fod yn flaenorol yn amcanu at gyfansoddi pregethau gorchestol, campweithiau diwinyddol a llenyddol " mangificent efforts" y gelwid hwy gan edmygwyr anianol—ond iddo, wedi derbyn ei "ail fendith" wrth droed y Groes, ymwrthod â gwagogoniant godidowgrwydd ymadrodd," "fel na wnelid croes Crist yn ofer."