Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I/Aaron

Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I

gan Josiah Thomas Jones

GEIRIADUR BYWGRAFFYDDOL

A

AARON, oedd wr enedigol o Gaerlleon ar Wysg, sir Fynwy. Y mae yn dra enwog mewn, hanesyddiaeth eglwysig, fel un o ferthyron cyntaf Ynys Prydein. Cafodd ef ac un arall o'r enw. Julius, eu rhoddi i farwolaeth gyda'u gilydd yn Nghaerlleon, trwy y poenau creulonaf a allasai gelynion ddyfeisio, yn ystod yr erledigaeth dan Dioclesian, yn y flwyddyn 303, tua'r un amser a St. Alban, yn ol fel y dywed Mathew o Westminster. Nid oes genym un hanes pa beth oedd ei enw Prydeinig. Yr oedd yn arferiad gan y Prydeiniaid Cristionogol i gymeryd enwau newyddion o'r Hebraeg, Groeg, neu y Lladin, ar y pryd eu bedyddid. Y fath oedd yr amgylchiad gydag Albanus ac Amphibalus, Yn ol Waltere Mapes, Geoffrey o Fynwy, a Giraldus Cambrensis, cysegrwyd eglwysi ardderchog i Aaron a Julius yn Nghaerlleon. Yr oedd yn perthyn i'r eiddo Aaron urdd enwog o ganonwyr, a'r eiddo Julius wedi eu hurddasu i chor o fynachesau. Cadarnheir hyn i ryw fesur gan Lyfr Llandaf, a hysbysir ni gan esgob Godwin, fod gweddillion yr eglwysi hyny i'w canfod yn ei amser ef. Y mae eu gwyliau wedi eu gosod yn y Merthyrdraeth Rhufeinig ar y cyntaf o Orphenaf. Bernir hefyd fod Llanharan, yn sir Forganwg, wedi ei chysegru i Aaron. Os felly, rhaid mai llygriad o Aaron yw Llanharan.