Gwaith Goronwy Owen Cyf I/Y Bardd a'i Awen

Gwaith Goronwy Owen Cyf I

gan Goronwy Owen

golygwyd gan Owen Morgan Edwards

Y BARDD A'I AWEN.

[At William Elias, Plas y Glyn, Mon: Tach. 30, 1751.]

Y CELFYDDGAR Frytwn, a'm hanwyl gyfaill gynt, —Chwi a glywsoch son, nid wyf yn ameu, am ryfeddol gynheddfau yr ehedfaen, pa wedd y tyn ato bob math o ddur a haiarn. Nyni a wyddom fod y gynneddf hon yn yr ehedfaen a'r haiarn hefyd, ac a allwn weled â'n llygaid yr effeithiau rhyfeddol uchod; ond nis gwyddom pa fodd, na phaham, y mae y peth yn bod; oblegid hod hyn, cystal ag amryw eraill o ddirgelion natur, yn fwy nag a allodd holl ddoethion a dysgedion byd erioed ei amgyffred. Ni fedraf lai na meddwl fod rhyw beth tra chyffelyb i hyn. yn natur dyn, yr hyn a bâr iddo gynhesu wrth ryw un, ac ymhoffi ynddo, yn hytrach nag eraill, er nas dichon ddirnad pa fodd na phaham, neu am ba achos. Am danaf fy hun, mi allaf ddywedyd, er dechreuad ein cydnabyddiaeth, na welais i yr un y bai hoffach gennyf ei gymdeithas na William Elias; a llawer gwaith yr amcenais. ysgrifennu atoch, pe gwybuaswn pa sut; o'r diwedd mi a gefais wybodaeth o Gymru ym mha le yr ydych yn byw. Mi fynaswn i'r Awen dacluso peth ar fy ymadroddion rhydlyd ac anystwyth; ni fynnai mo 'm clywed, er taer ymbil of honof fel hyn,

GORONWY.
Dos, fy nghân, at fardd anwyl;
O byddi gwan, na bydd gwyl;
Bydd gofus; baidd ei gyfarch;
Dywaid dy bwyll, a dod barch.
AWEN.
Os i Fon y'm danfoni,
Pair anghlod i'th dafod di;
Bu gyfarwydd dderwyddon,
Gwyr hyddysg, yn mysg gwŷr Mon.
Priawd iddi prydyddiaeth;
Cadd doethion ym Mon eu maeth;
Mon sy ben, er ys ennyd,
A'r ddoethion a beirddion byd.
Pwy un glod â'i thafodiaith?
A phwy yr un â'i pher iaith?
Tithau waethwaeth yr aethost;
Marw yw dy fath, mawr dy fost.
Nid amgen wyd nad ymgais
Dirnad swrn, darn wyd o Sais,
A'r gŵr, i'r hwn y'm gyrri,
Nid pwl ful dwl yw, fal di;

Ond prif-fardd yw o'r harddaf;
Am dy gân gogan a gaf.
Hawdd gwg a haeddu gogan;
Deall y gŵr dwyll y gân;
Un terrig yw; nid hwyrach,
Gwn y chwardd am ben bardd bach
GORONWY.
O Gymru lân yr hannwyf,
Na cham ran, a Chymro wyf;
A dinam yw fy mamiaith;
Nid gwledig, na chwithig chwaith.
Bellach dos ac ymosod,
Arch dwys; ato f' annerch dod;
A gwel na chynnyg William
Elias na chas na cham.

Hyd yma mi a'i llusgais gerfydd ei chlust, ac yma hi a'm gadawodd; a sorri a ffromi a wnaethum innau, ac ymroi i ysgrifennu y rhan arall heb gynghanedd, yn hytrach na bod yn rhwymedig iddi. Nid oes gennyf ddim newydd a dâl i ddywedyd i chwi oddi yma, oblegid nad adwaenoch na'r lle na 'r trigolion. Mae gennyf ddau fab, ac enw 'r ieuangaf yw Goronwy. Yr wyf yn awr wedi cymeryd ail afael yn fy ngramadeg Cymraeg, a ddechreuais er cyhyd o amser; ond y mae 'r gwaith yn myned yn mlaen fal y falwen, o achos bod gormod gennyf o waith arall yn fy nwylaw. Mi ddymunaf arnoch yrru i mi lythyr a rhyw faint o'r hen gelfyddyd ynddo gynted ac y caffoch ennyd. Nid oes yrwan gennyf fwy i chwanegu, ond fy mod,

Eich ufudd wasanaethwr, o ewyllys da,

GORONWY OWAIN.

Nodiadau