Gwaith Goronwy Owen Cyf II/Cywydd Ateb Huw ap Huw

Gwaith Goronwy Owen Cyf II

gan Goronwy Owen

golygwyd gan Owen Morgan Edwards

CYWYDD ATEBI ANNERCH HUW AP HUW, Y BARDD O
LWYDIARTH-ESGOB, YM MON.
[1756.]

DARLLENAIS awdl dra llawn serch,
Wych enwog fardd o'ch annerch;
A didawl eich mawl im' oedd—
Didawl a gormod ydoedd.

Ond gnawd mawl bythawl lle bo,
Rhyddaf i'r gwr a'i haeddo.
Odidog mi nid ydwyf,
Rhyw sal un, rhy isel wyf.
Duw a'm gwnaeth, da im' y gwnel,
Glân Iesu, galon isel,
Ac ufudd fron, dirion Dad,
Ni oludd fy nwy alwad;
O farddwaith od wyf urddawl,
Poed i wau emynau mawl-
Emynau 'n dal am einioes.
Ac Awen i'r Rhen a'u rhoes.
Gwae ddiles gywyddoliaeth,
Gwae fydd o'i Awenydd waeth!
Deg Ion, os gweinidog wyf,
Digwl y gweinidogwyf.
Os mawredd yw coledd cail,
Bagad gofalon bugail,
Ateb a fydd rhyw ddydd rhaid
I'r Ion am lawer enaid.
I atebol nid diboen;
Od oes barch, dwys yw y boen;
Erglyw a chymorth, Arglwydd,
Fy mharchus, arswydus swydd.
Cofier, ar ol pob cyfarch,
Nad i ddyn y perthyn parch;
Nid yw neb ddim ond o nawdd
Y dinam Ion a'i doniawdd.
Tra'n parcher trwy ein perchen,
O cheir parch, diolch i'r Pen;
Ein Perchen iawn y parcher;
Pa glod sy'n ormod i Ner?
Parched pob byw ei orchwyl,
Heb gellwair a'i air a'i ŵyl,

A dynion ei dŷ anedd
A'i allawr; Ior mawr a'u medd.
Dyna'r parch oll a archaf
Duw Ion a'i gŵyr, dyna gaf.
Deled i'm Ior barch dilyth;
Ond na boed i un dyn byth
Nag eiddun mwy na goddef,
Tra pharcher ein Ner o nef.
Gwae rodres gwŷr rhy hydron!
Gwae leidr a eirch glod yr Ion!
Gocheler, lle clywer clod,
Llaw 'n taro lleu—haint Herod.

Ond am Fon hardd dirion deg,
Gain dudwedd, fam Gwyndodeg,
Achos nid oes i ochi,
Wlad hael, o 'madael â mi.
Cerais fy ngwlad geinfad gu—
Cerais, ond ofer caru!
Dilys Duw yw'n Didolydd:
Mawl iddo a fyno fydd.
Dyweded Ef na'm didol,
Gair o'i nef a'm gyr yn ol.
Disgwyl, a da y'm dysger,
Yn araf a wnaf, fy Ner,
Da ddyfydd Duw i ddofion;
Disgwylied, na 'moded Mon;
Ac odid na cheiff gwedi
Gan Ion Lewis Mon a mi;
Neu ddeuwr awen ddiell
I ganu gwawd ugain gwell.
Lewis Mon a Goronwy,
Ni bu waeth gynt hebddynt hwy:
A dilys na raid alaeth.
I Fon am ei meibion maeth;

Nac achos poen nac ochi,
Na chŵyn, tra parhaoch chwi.

Brodir gnawd ynddi brydydd;
Heb ganu ni bu, ni bydd.
Syllwch feirdd o Gaswallon
Law-hir, hyd ym Meilir Mon.
Mai Gwalchmai erfai eurfawr ?
P' le mae einion o Fon fawr?
Mae Hywel ap Gwyddeles?
Pen prydydd, lluydd a lles,
Pen milwr, pwy un moliant?
Enwog wr ac un o gant,
Iawn genaw Owain Gwynedd,
Gwae 'n gwlad a fu gweinio 'i gledd.
Bwy unfraint â'r hen Benfras?
Gwae fe fyw, ei lyw a las.
Mae'r Mab Cryg oedd fyg pan fu
Ab Gwilym yn bygylu?
Dau gydgwys, gymwys gymar,
Un wedd ag ychen yn âr.
Cafed ym Mon dduon ddau,
Un Robin, edlin odlau,
A Gronwy gerddgar union,
Brydydd o Benmynydd Mon.
Mae Alaw? Mae Caw? Mae cant?
Mae miloedd mwy eu moliant?
Pwy a rif dywod Llifon?
Pwy rydd i lawr wŷr mawr Mon?
Awenyddol iawn oeddynt
Yn gynnar, medd Ceisar gynt.

Adroddwch mae 'r derwyddion,
Urdd mawr, a fu 'n harddu Mon?
I'r bedd yr aethant o'r byd,
Och! alar heb ddychwelyd.

Hapus yw Mon o'u hepil,
Ag o'r iawn had, gywrain hil.

Clywaf arial i'm calon
Am gwythi, grym ynni Mon-
Craffrym, fel cefnllif cref-ffrwd
Uwch eigion, a'r fron yn frwd;
Gorthaw don; dig wrthyd wyf;
Llifiaint, distewch tra llefwyf:
Clyw, Fon, na bo goelion gau
Nag anwir fyth o'm genau;
Gwiried Ion a egorwyf,
Dan Ner, canys Dewin wyf:

"Henffych well, Fon, dirion dir,
Hyfrydwch pob rhyw frodir!
Goludog, ac ail Eden,
Dy sut, neu Baradwys hen;
Gwiwddestl y'th gynysgaeddwyd,
Hoffder Duw Ner a dyn wyd;
Mirain wyt ym mysg moroedd,
A'r dŵr yn gan tŵr it' oedd,
Eistedd ar orsedd eursail
Yr wyd, ac ni welir ail;
Ac euraid wyt bob goror,
Arglwyddes a meistres môr.
Gwyrth y rhod trwod y traidd, stus
Ynysig unbenesaidd.
Nid oes hefyd, byd a'i barn,
Gydwedd yt', Ynys Gadarn,
Am wychder, llawnder, a lles.
Mwnai 'mhob cwr o'th mynwes;
Dyffrynoedd, glynnoedd, glannau;
Pop peth yn y toreth tau:
Bara a chaws, bir a chig,
Pysg, adar, pob pasgedig.

Dy feichiog, ddeiliog ddolydd
Ffrwythlon, megis Saron, sydd;
A phrennau dy ddyffrynoedd,
Crwm lwyth, megis Carmel oedd.

O mor dirion, y Fon fau,
Dillad dy ddiadellau.
Cneifion dy dda gwynion gant,
Dawnus wyt, dien ei sail,
Llydain, a'th hardd ddilladant.
Prydferth heb neb ryw adfail;
A thudwedd bendith ydwyt;
Mawl dy Ner, aml ei dawn wyt
Os ti a fawl nefawl Ner,
Dilys y'th felys foler;
Dawnol fydd pawb o'th dynion,
A gwynfyd ym myd fydd Mon.
Dy eglwyswyr, deg loywsaint,
Ath leygion yn swynion saint,
Cryfion yn ffrwythau crefydd
Fyddant, a diffuant ffydd.
Yn lle malais, trais, traha,
Byddi 'n llawn o bob dawn da,
Purffydd a chariad perffaith-
Ffydd, yn lle cant malchwant maith.
Yn lle aflwydd, tramgwydd trwch,
Digon o bob rhyw degwch,
Undeb, a phob rhyw iawnder,
Caru, gogoneddu Ner;
Dy enw a fydd, da iawn fod,
NEF FECHAN y Naf uchod.
Rhifir di 'n glodfawr hefyd
Ar gyhoedd gan bobloedd byd;
Ac o ran maint, braint, a bri,
Rhyfeddod hir a fyddi."

Bellach f yspryd a ballawdd;
Mi 'th archafi Naf a'i nawdd.
Gwilia rhag ofergoelion
Rhagrith, er fy mendith, Mon.
Poed yt' hedd pan orweddwyf
Ym mron llawr estron, lle 'r wyf.
Gwae fi na chawn enwi nod,
Ardd wen, i orwedd ynod.
Pan ganer trwmp Ion gwiwnef,
Pan gasgler holl nifer nef,
Pan fo Mon a'i thirionwch
O wres fflam yn cirias fflwch,
A'i thorrog wythi arian,
A'i phlwm a'i dur, yn fflam dân,
Pa les cael lloches o'r llaid;
Duw ranno dŷ i'r enaid,
Gwiw gannaid dŷ ogoniant,
Yn nghaer y ser, yn nghor sant
Ac yno 'n llafar ganu,
Eirian eu cerdd i'r Ion cu,
Poed gwŷr Mon a Goronwy,
Heb allael ymadael mwy;
Cyd uned a llefed llu
Monwysion, Amen, Iesu !'

YNYS MON.

"Dy feichiog ddeiliog ddolydd
Ffrwythlon, megis Saron sydd."

Nodiadau