Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I/Gwyl Can'mlwyddiant yr Ysgol Sabbothol

Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I

gan Robert Owen, Pennal

Dosbarth Dolgellau-Y Dosbarth a'i Drefniadau →

PENOD. IX.

———————————

GWYL CANMLWYDDIANT YR YSGOL SABBOTHOL

IGWYDDIAD mawr y flwyddyn 1885 mewn cysylltiad â chrefydd yn Nghymru ydoedd, "Gwyl Canmlwyddiant yr Ysgol Sabbothol." Yr oedd bwriad er's rhai blynyddau ymhlith y Methodistiaid Calfinaidd, i osod arbenigrwydd neillduol ar y flwyddyn hon, trwy wneuthur coffa cyhoeddus am ddechreuad sefydliad a wnaeth ddaioni mor fawr i'r genedl, ac i anrhydeddu enw sylfaenydd y sefydliad, yr 'Anfarwol Charles o'r Bala." Bu yr amgylchiad yn foddion i greu deffroad trwy holl wersylloedd y Cyfundeb. Ac nid yn un man yr ymgymerwyd â'r symudiad gyda mwy o frwdfrydedd nag yn y rhanbarth hwn o'r wlad. Mewn cydsyniad â'r trefniadau a wnaethid yn flaenorol, ymgynullodd holl ysgolion y dosbarth i Aberdyfi, ar y diwrnod penodedig, sef dydd Mercher, Mehefin 17eg, i gadw yr wyl. Yr oedd y Gymanfa Ysgolion Flynyddol i gymeryd lle ddechreu yr un mis, ac i fod yn ei thro yn Bethania, Corris, ond barnwyd fod Aberdyfi yn lle mwy cymwys i gynal gwyl y Canmlwyddiant, a symudwyd y gymanfa i'w chynal mewn cysylltiad a'r wyl yno. Rhoddwyd dau gyfarfod cyhoeddus yn ystod y dydd at waith yr wyl, ac y Mae gwaith y ddau gyfarfod i'w weled yn gryno yn y rhaglen oedd wedi ei thynu allan ddiwedd y flwyddyn flaenorol:—

CYFARFOD Y PRYDNAWN

Llywydd. Mr. Griffith Jones, Tymawr, Towyn

1. Gorymdaith o'r holl ysgolion, i gychwyn oddiwrth y capel am ddau o'r gloch. Cynhelir y cyfarfod cyhoeddus yn yr awyr agored.

2. Tôn—"Mae Maddeuant i Chwi" (Sankey).

3. Holwyddori plant yr ysgolion yn Hanes Iesu Grist, gan y Parch. W. Williams, Corris.

4. Anerchiad gan Mr. David Rowlands, Pennal, i'r plant, a chyflwyno y Tystysgrifau.

5. "Anthem yr Ysgol Sabbothol" (Jenkins).

CYFARFOD YR HWYR.

Llywydd. Y Parch. W. Davies, Llanegryn.

1. Ton-"Aberdare."

2. Anerchiad gan y Llywydd.

3. Anerchiad gan y Parch. R. E. Morris, B.A., ar "Y Bibl Cymraeg."

4. Tôn "Ein Cadarn Dwr."

5. Anerchiad gan y Parch. W. Williams, Corris, ar "Gysylltiad Mr. Charles â'r Ysgol Sabbothol."

6. Hanes yr Ysgol Sabbothol yn y dosbarth, gan y Parch. R. Owen, M.A., Pennal.

7. Anthem-"Yr Arglwydd Ior."

8. Anerchiad gan y Parch. J. H. Symond, Towyn, ar "Gysylltiad Addysg Deuluaidd âg Addysg yr Ysgol Sul."

9. Anerchiad gan y Parch. J. Owen, Aberllefeni, ar "Ein gwaith yn y dyfodol."

10. "Haleliwia" Chorus.

Gan fod y gymanfa flynyddol a'r wyl yn cael eu cynal yr un adeg, yr oedd llawer iawn o waith i fyned trwyddo. Nos. Fawrth, Mehefin 16eg, cynhaliwyd cyfarfod cynwysedig o athrawon, cynrychiolwyr yr ysgolion, a gweinidogion y dosbarth, i fwrw golwg dros y cyfrifon, ethol swyddogion, a gwneuthur trefniadau am y flwyddyn ddyfodol. Dydd Mercher y cynhaliwyd y cyfarfod cyhoeddus cyntaf, am ddeg o'r gloch. Llywyddwyd gan Mr. H. Ll. Jones, C.M., Corris. Dechreuwyd y cyfarfod gan y Parch. G. Evans, Bryncrug. Rhanwyd yn agos i 7p. yn wobrwyon am lafur y flwyddyn, rhwng oddeutu 56 o bersonau, y rhai fu yn cystadlu mewn traethodau, adroddiadau, arholiadau, barddoniaeth a cherddoriaeth, heblaw nifer fawr o dystysgrifau a roddwyd am ddysgu allan. Ond at—dyniad mawr y diwrnod ydoedd Gwyl y Canmlwyddiant. Yr oedd yn ddiwrnod hafaidd, fel dyddiau goreu canol Mehefin. Mawr oedd disgwyliad y dref am weled digwyddiadau y dydd; y teimlad wedi cyfodi yn gyfatebol i'r parotoadau a wnaethid yn flaenorol, ac i'r sôn a gerddasai ymlaen llaw am y llawenydd oedd i lenwi calon pobl Cymru ar y fath amgylchiad dedwydd yn eu hanes. Yn foreu ar y dydd, dechreuodd yr ysgolion ddyfod i'r dref, dan ganu a chario eu banerau. Am ddau o'r gloch y prydnhawn, ymgyfarfu yr holl ysgolheigion,—oddeutu 1800 mewn nifer,—a ffurfiwyd yn orymdaith, pob ysgol yn cael ei blaenori gan ei baner ei hun: y gweinidogion a'r pregethwyr yn mlaenaf, yna yr ysgolion yn ol trefn y wyddor, a'r plant yn gyntaf ymhob ysgol. Aethpwyd ymlaen i'r cwr dwyreiniol i'r dref i ddechreu, ac yn ol ar hyd y dref i'r pen gorllewinol. Canwyd amryw donau yn ystod yr orymdaith. Rhoddai yr heol hir, trwy yr hon y teithiai yr orymdaith, ar hyd glân y môr, ynghyd â'r amrywiol droadau sydd yn y dref, fantais i gael golwg fawreddog arni, a sicr iawn ydyw nad â yr olygfa hardd y diwrnod hwnw ddim o gôf canoedd o ddeillaid yr Ysgol Sul tra byddont byw. Wedi gorymdeithio trwy y dref, cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus ar y maes agored, o flaen y Corbet Arms, yn agos i orsaf y rheilffordd. Gosodwyd y gwageni oedd wedi dyfod a phlant yr ysgolion i'r wyl yn esgynlawr, ac yn lle i eistedd ynddynt, a chymerai y dorf ei lle yn gylch crwn o amgylch. Holwyddori, canu, traddodi anerchiadau pwrpasol i'r amgylchiad, a rhanu y tystysgrifau oedd gorchwyl hyfryd y cyfarfod hwn, yn ol y drefn, a chan y brodyr a nodwyd uchod. Cynhaliwyd cyfarfod yr hwyr yn y capel, yr hwn oedd wedi ei orlenwi gan wrandawyr. Yr oedd yr holl anerchiadau a draddodwyd yn y cyfarfod hwn yn rymus a gafaelgar, a'r gwrandawiad yn astud. Gosodwyd y cantorion yn y gallery, ac arweiniwyd y canu, yr hwn oedd yn dra godidog, gan Mr. H. LI. Jones, Corris. Dau beth a dynent sylw arbenig yn y cynulliad oeddynt,—hanes yr Ysgol Sabbothol yn y dosbarth am y can mlynedd a aethai heibio, a'r anerchiad grymus a draddodwyd ar "Ein gwaith yn y dyfodol." Mewn adroddiad o weithrediadau yr wyl a ymddangosodd mewn newyddiadur ar y pryd, ceir y sylw canlynol, "Gallwn ddweyd yn eofn na welsom y teimlad a'r dyddordeb mewn un cyfarfod erioed yn dyrchafu mor reolaidd, ac yn cyraedd y fath bwynt ag a wnaeth yn y cyfarfod hwn." Diameu i argraffiadau gael eu gwneyd yn y cylch hwn o'r wlad, trwy yr wyl gofiadwy hon, na ddileir mo honynt yn hir. Yr oedd yn perthyn i gylch Cyfarfod Ysgolion y dosbarth flwyddyn yr wyl 19 o ysgolion, heblaw dwy eraill nad ydynt eto wedi ymuno â'r Cyfarfod Ysgolion, sef ysgol Saesneg Towyn ac ysgol Saesneg Aberdyfi. Nifer yr ysgolheigion, 2292; cyfartaledd y presenoldeb, 1463; cyfartaledd presenoldeb y cant, 65—4; arolygwyr, 24; athrawon, 231; athrawesau, 73. Dysgwyd allan o adnodau, 380,854; cyfartaledd i bob aelod, 170—1; Hyfforddwr, 1158; Rhodd Mam a'r Holiedydd Bach, 1490; Deg Gorchymyn, 1057; penillion, 11,579.

Terfynwn trwy y geiriau y terfynwyd yr adroddiad o hanes yr Ysgol Sul yn Aberdyfi noson yr wyl,—"Y mae llawer o rwystrau i ddyfod ar ffordd yr Ysgol Sul eto, ond nid yw y rhwystrau ddaw

Un gronyn uwch, un gronyn mwy
Na hwy a gwrddaist draw.'

Fe ddaw yn Nghymru anffyddwyr i ddweyd yn ei herbyn, ond mae yr Hwn sydd wedi ei llwyddo hyd yma yn abl i'w llwyddo yn y dyfodol. Fe gyfyd llawer cwmwl du yn y can' mlynedd sydd yn dyfod, ond mae yr Hwn sydd yn marchog ar nef y nefoedd yn ddigon galluog i chwalu pob cwmwl. Yr hyn yr ymgysurai Israel ynddo mewn cyfyngderau fyddai, cofio yr hyn oedd Duw wedi ei wneuthur i'w tadau—ystyried 'y dyddiau gynt, blynyddoedd yr hen oesoedd.' Yn ngwyneb eu hanawsderau, dyna fyddent hwy yn ei ddweyd, 'Y mae Arglwydd y lluoedd gyda ni; ymddiffynfa i ni yw Duw Jacob.' Mae yr Arglwydd wedi gwneuthur gweithredoedd nerthol trwy yr Ysgol Sabbothol yn ein gwlad. Y mae wedi bod gyda'r hen bobl yn Nghymru mor wirioneddol âg yr oedd gydag Israel yn myned trwy y Môr Coch, ac yn meddianu gwlad Canaan. Gadewch i ninau lynu wrth Arglwydd Dduw ein tadau, a dadleu ei addewidion grasol Ef i'w bobl."

Nodiadau