Hanes Sir Fôn/Cwmwd Tindaethwy
| ← Cantref Rhosir | Hanes Sir Fôn gan Thomas Pritchard, ('Rhen Graswr Eleth) |
Plwyf Llandegfan → |
CWMWD TINDAETHWY
Gellid yn hawdd tybio, ar ol dyfodiad dynion i'r ynys hon, wedi iddi gael ei diwyllio, ond nid cyn hyny, iddynt geisio cael gwybod am y porth neu a fynedfa yr aeth y rhai gynt drosodd, ac iddynt roddi yr enw Porth aeth-hwy ar y llefel y galwyd lle arall yn agos i Calais, yn Ffrainc, yn Portus Itius (porth eithaf), oddiwrth dyfodiad rhai drosodd i Brydain yn y lle hwnw. Tybir fod yr enw Porth-aeth-hwy" wedi tarddu oddiwrth ddyfodiad y Llywydd Rhufeinig Agricola, a'i fyddinoedd, i oresgyn ein gwlad; yr ystyr yw
" Mynedfa drosodd." Tybia eraill fod y gair yn cael ei gyfansoddi o'r geiriau aeth a gwy, h.y., " afon aeth us. " Dywed y diweddar Barch. P. B. WILLIAMS, Llan rug, awdwr y " Tourist's Guide through the county of Carnarvon," fel hyn am Borthaethwy: " This ferry,
probably took its name from the Hundred or division in which it is situated — Tindaethwy. " Y mae yn sicr fod y gymydogaeth, neu y rhan hon o'r ynys, yn
cael ei galw yn bur foreu wrth yr enw Tindaethwy. Y mae y gair Tin yn tarddu o'r ferf taenu (to spread); felly yr ystyr yw gwlad agored (plain open country.) Yn dilyn wele daflen o'r plwyfydd yn nghwmwd Tin
daethwy, a'r flwyddyn yn mha un yr adeiladwyd rhai o'r gwahanol eglwysi: Plwyf.
- Llandegfan—450 OC
- Beaumaris—200
- Llanfaes—700
- Llangoed—600
- Llan Istyn—620
- Llanfihangel Din Sylwy—
- Llanddona—610
- Pentraeth—600
- Llanddyfnan—590
- Llanbedrgoch—(anhysbys)
- Llanbedrmathafarneithaf 600
- Llansadwrn—600
- Llanfairpwllgwyngyll—
- Rhan o Tregaian—600
- Llandysilio—630
- Llanfairynghwmwd—
- Penmynydd—630
- Newborough—