Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai/Ysgolfeistriaid genedigol yn y ddau Blwyf
PENNOD VI.
YR YSGOLFEISTRIAID
MAE yn debyg nad oes cynifer o ysgolfeistriaid wedi eu cyfodi o unrhyw ddau blwyf yn Nghymru ag sydd wedi cyfodi o blwyfydd Llanllechid a Llandegai. y daflen ganlynol, ni a gawn enwi cynifer ag a ddarfu i ni fedru gael allan oedd yn enedigol yn y ddau blwyf. Ffaith hynod yw, na bu ond rhyw dri neu bedwar, o'r holl nifer a godwyd, yn athrawon mewn unrhyw ysgol yn y plwyfydd erioed. Mae yn wir i ryw ychydig o'r rhai cyntaf sydd yn y daflen fod, rhai yn Llanllechid, ac ereill yn Llandegai. Yn nghorff y deugain mlynedd diweddaf, ni bu cymaint ag un athraw genedigol o'r plwyfydd hyn yn athraw mewn unrhyw ysgol yn un o'r ddau blwyf. Dichon y dylem grybwyll hyny, fod amryw ohonynt wedi ymadael o'r swydd, a'i chyfnewid am un arall rhai i'r weinidogaeth, ereill yn oruchwylwyr, a rhai yn collectors, &c., &c.
Caiff y * arwyddo fod y personau yn athrawon trwyddedig. Caiff B arwyddo yr Ysgolion Brytanaidd; C, arwyddo yr Ysgolion Cenedlaethol; A, arwyddo athrawon yn byw ar Ysgolion rhydd ac annibynol; a † arwyddo fod y personau wedi marw.
A Mr. Richard Jones, Llanllechid.†
A Owen Jones, Llanllechid †
A John Williams, Tynyclawdd.†
A Ellis G. Williams, Braichtalog.†
A Ellis R. Ellis, Tre’rgarth
B Thomas Hughes, Bethesda. *
B John O. Jones, Bethesda.*
B David W. Roberts, Bontuchaf. *
B John Davies, Rachub. *
B Griffith W. Griffiths, Caellwyngrydd. *
B William R. Parry, Tanyffordd. *
B William J. Williams, Llwybr-Main.*†
C Thomas Thomas , Llandegai.†
C Thomas Jones, Nantgwreiddiog.†
C Richard Williams, Llandegai.†
C Griffith W. Prees, Camgymro.
C John Parry , Carneddi.†
C William G. Prees, Camgymro.
C Henry E. Jones, Tynyclawdd.†
C Griffith Jones , Coedyparc. *
C William Lloyd, Brynllys. *
С Evan Williams, Bontuchaf.* †
C Hugh Williams, Bryneglwys.* †
C Morris J. Griffith , Hen Gapel. *
C Griffith M. Williams, Rachub.*
C Robert Price Thomas, Wern. *
C David Davies , Tyntwr. *
C Thomas Jones, Bryntwrw.
C John Rowlands, Bethesda. *
C Mr. Griffith E. Jones, Tre'rgarth. † *
C Thomas Williams, Cilgeraint. †
C Pierce Owens, Bronydd.*
C Thomas Pritchard , Glanogwen. †*
C William W. Parry , Carneddi *
C Thomas W. Williams, Mynydd.*
C Robert G. Roberts, Talgae.*
C Hugh Hughes, Braichtalog.*
C William Pritchard , Foty.†
C William Price Thomas, Wern.
C Henry Jones, Craig - Pandy.
C Owen G. Williams, Brynteg.†
C John W. Jones, Bontuchaf.
C Henry W. Parry , Caellwyngrydd.
C Owen O. Williams, Tanybwlch.
C Thomas H. Roberts, Caellwyngrydd.†
Cawn fod yn y ddau blwyf hyn gymaint a saith o ysgolion dyddiol, ac mai dyeithriaid o'r plwyfydd hyn sydd yn athrawon ynddynt oll, ac wedi bod felly er eu cychwyniad. Cawn fod yn agos i ddwy fil o dan addysg ynddynt eleni - 1867. Mae pump o'r ysgolion hyn yn rhai Cenedlaethol, a dwy yn ysgolion Brytanaidd.
Gwel “Hynafiaethau Llanllechid a Llandegai,” gan Huw Derfel Hughes, tudal. 110.