Humphrey Jones a Diwygiad 1859/Llythyrau'r Diwygiwr II
| ← Llythyrau'r Diwygiwr I | Humphrey Jones a Diwygiad 1859 gan Evan Isaac |
Dyddiau Tywyll → |
X.
LLYTHYRAU'R DIWYGIWR.
Tachwedd 29, 1859.
Anwyl Frawd.
Yr wyf yn deall oddiwrth eich llythyrau eich bod chwi a minau wedi eich gweithio i iselder a digalondid neillduol, ond nid oes dim i wneud, dyna fel y mae pawb sydd wedi mynd i'r Oruchwyliaeth hon. Y maent yn meddwl pawb arall yn well na nhw eu hunain. Yr ydych chwi yn ei hystyried hi yn fraint i gael gohebu a mi, felly yr wyf finau à chwithau. Yr achos fy mod i yn ysgrifenu atoch mor fuan y waith hon yw eich bod chwi wedi addaw rhoddi help ariannol i mi. Nid wyf wedi dweud wrth neb fy mod i mewn taro. Y mae fy arian wedi dal hyd yn hyn, ond yr wythnos hon yr oeddwn yn dechreu gofidio beth a wnawn i. Y mae gen i arian allan yn fenthyg, ond yr wyf yn gwybod eu bod nhw mewn mwy o angen o honynt na fi eto, ac os caf fi fenthyg rhyw swm gyda chwi ni wnaf ymyraeth dim yn eu cylch yn bresenol. Carwn yn neillduol gael menthyg £15, mwy neu lai, fel y maent wrth law. Anfonwch nhw mor fuan ac y bydd yn gyfleus.
Gyda golwg ar y ddau ofyniad ydych wedi ofyn i mi, y mae braidd yn anhawdd i mi ateb y cyntaf yn bresenol, ond am yr ail, y mae yn ddigon hawdd. Y modd ydwyf fi yn treulio fy amser y misoedd hyn ydyw, mewn darllen a gweddio, a hyny er mwyn lles personol yn unig, fy hiraeth parhaus yw am i'r Arglwydd fy nghymwyso erbyn y cyfnod dedwydd sydd yn ymyl; y llyfrau ydwyf fi yn ddarllen ydyw hanes bywydau yr enwogion sydd wedi bod yn y byd, sef, Wesley, Fletcher, Bramwell, Carvosso, Lady Huntington, Lady Mascwell a Mrs. Rogers, a'r Bibl yn neillduol.
Byddaf yn cael gwaith mawr a mwy na gwaith yn aml i ddarllen na gweddio gan y pryder a'r trallod mawr fydd arnaf. Y mae sychder a chaledwch neillduol yn nglŷn â fi ar droion, ac y mae hyny yn peri gofid neill- duol i mi.
Y mae pawb o honom y dyddiau hyn yn meddwl fod ein gwaredigaeth yn ymyl, nid oeddwn i ddim yn dis- gwyl dim byd neilltuol os pedwar mis yn awr, ond yn bresenol y mae sylw pawb o honom at y cyfnod sydd yn ymyl. Yr ydym fel yn disgwyl bob Sabboth yn awr. Byddaf yn gwneud fy ngoraf i ysgwyd pob disgwyl- iad i ffwrdd, ond y mae ef yn dyfod o fy ngwaethaf. Y mae yn rhaid i'n gwaredigaeth ddod yn fuan oblegid y mae rhan fwyaf o'r brodyr wedi myned bron yn rhi nervous a gwan i fyned yn mlaen gyda'u goruchwylion. Y mae y fath shyness a chaethiwed yn eu meddianu wrth gymdeithasu â dynion fel y maent bron a methu myned. yn mlaen gyda'u galwedigaethau.
- Rhaid i mi derfynu.
- Hyn yn fyr oddiwrth eich cywir frawd,
- Hump. R. Jones.
Aberystwyth.
Rhag. 7, '59.
Anwyl Frawd.
Derbyniais eich llythyr a rhag ofn eich bod mewn gofid yn nghylch y cais a anfonais atoch, wele fi yn ei ateb yn ebrwydd.
Yr ydwyf yn teimlo yn hynod o ddiolchgar i chwi am eich cynyg têg, ond diolch, nid oes arnaf eisieu dim am ryw yspaid o amser eto.
Digwyddodd i gyfaill ddyfod i roddi tro am danaf ddoe, ac wrth feddwl fy mod i os cymaint o amser heb gael dim o un man rhoddodd ychydig bynnoedd i mi. Y mae yn debyg mai yr Arglwydd a roddodd yn ei galon; bendigedig fyddo ei enw.
Nid wyf fi ddim yn meddwl y bydd eisieu dim arnaf rhagor cyn y daw y Deffroad mawr. Yr amser yr ydym ni yn ddisgwyl i'r wawr dori ydyw mis Ionawr nesaf. At y mis hwnw y mae llygaid pawb o honom.
Yr oeddych yn son yn eich llythyr y byddai yn well i mi dreio pregethu. Rhaid i mi eich hysbysu frawd, na fedraf fi ddim cymmaint a darllen adnod a gweddio dwsin o eiriau yn gyhoeddus. Y mae caethiwed ac atalfa yn myned arnaf ar unwaith. Yr wyf yn myned yn waeth o hyd, er fod fy nghorff yn cryfhau y mae fy meddwl a'm lleferydd yn myned yn gaethach yn barhaus. Oni bai fy mod i yn deall y dirgelwch a'r dryswch hwn, byddwn wedi myned i an- obaith a digalondid gormodol; ond trwy fod yr Ar- glwydd yn cadw fy meddwl yn oleu berffaith ar y pwynt yma yr wyf yn teimlo yn hynod o galonog wrth edrych yn mlaen.
Nid oes genyf ddim byd neillduol i'ch hysbysu.
Yr eiddoch ar frys,
Hump. R. Jones.
O.Y.-Y mae yn orfoledd genyf eich hysbysu fy mod i yn teimlo yn hynod o ddedwydd a chalonog y dyddiau hyn. Yr wyf wedi dyfod i wybod am amryw bregeth- wyr yn ddiweddar y rhai sydd yr un fath a mi, wedi methu ; ond pe na byddai neb drwy yr holl fyd ond y fi yn unig yn y cyflwr hwn, yr wyf mor sicr fy mod i ar ganol y ffordd â bod Duw yn Bod.
Anwylaf Frawd,
Daeth eich llythyr i law yn brydlawn, ac wele fi yn ei ateb yn ol eich dymuniad gyda brys. Yr oeddwn wedi hir ddisgwyl am lythyr oddiwrthych; ac yr oeddwn yn barnu yn y modd mwyaf brawdol yn nghylch y gohiriad, a phan ddaeth eich llythyr i law gwelais fod fy marn yn gywir. Gyda golwg ar eich anhwylder corfforol y mae ef yn beth cyffredin iawn yn y dref hon. Yr achos o'r poen dirfawr yna yn eich pen ydyw gwendid eich nerves. Gwn i am laweroedd sydd wedi bod yn ddiweddar bron a drysu gan gur dirfawr yn eu penau. Nid oes yma odid neb yn y dref nad ydynt yn cael eu blino a hyny yn aml gan yr anhwyldeb yna. Siaradwch chwi â phwy a fynoch yr un yw eu cwyn. Y mae yn hawdd genyf eich credu fod ysgrifenu ataf fi neu ryw un arall yn faich trwm ar eich meddwl. Y mae pethau bach cyffelyb i hynyna yn feichiau trymion. iawn ar fy meddwl inau.
Gyda golwg eich bod yn teimlo yn sych, galed, a diafael, wrth weddio, yr wyf finau felly, a phob un a siaradwyf ag ef. Yr wyf os misoedd yn awr yn methu a gweddio i ddim pwrpas. Y mae pob gair yn sych fel pe bawn yn curo yr awyr. Nid yn unig y mae rhai yn cwyno hynyna, ond dyna gwyn pawb a wnelwyf ac y siaradwyf â nhw. Y maent yn methu a dirnad beth yw y mater. Y mae gweddio yn ddirgelaidd neu gyhoeddus yn faich trwm, ic, trwm iawn arnynt. Y rhai sydd wedi bod yn fwyaf nodedig gyda'r Diwygiad yw y rhai sydd yn cwyno fwyaf. Y mae hyna yn eu gofidio nhw ar droion nes y maent bron a myned i anobaith a digalondid perffaith. Beth all y digalondid yr anesmwythder a'r gofid mawr, ie, anrhaethol fawr hwn, fod? Nid yw ef ddim byd ond Rhagredegydd a Rhagbaratoad chwerw i'r Cyfnod Gogoneddus sydd wrth y drws, ac y mae ef yn cael ei nodi gan Daniel ac Ioan mor oleu a'r haul." Yna y bydd amser blinder y cyfryw ni bu er pan yw cenedl hyd yr amser hwnw." Dan. i. 2. "Ac yr oedd lleisiau, a tharanau a mellt; ac yr oedd daear- gryn mawr, y fath ni bu ar pan yw dynion ar y ddaear." Dat. 16. 17-21.
Frawd anwyl, ni welsoch chwi erioed mor ofidus mai pob dyn a dynes sydd yn yr amgylchoedd hyn. Y mae trallod eu meddwl a phoenau eu corff yn ormod i iaith ei osod allan. Mi wn i am ugeiniau y buasai yn dda ganddynt yn aml gael marw gan faint eu trallod. Yr oeddwn yn siarad ag un o'r Methodistiaid Calfinaidd os tua awr yn ol; O! O! mor isel a digalon oedd ef. Yr wyf fi yn credu nad oes neb ar y ddaear mor ofidus ag ef. Nid wyf fi yn gwybod fy mod i yn euog o'r un pechod," meddai ef, "ac eto yr wyf mor ofidus ac anesmwyth a phe byddwn yn euog o bob pechod."
Yr oeddwn i yn cael llythyr oddiwrth Offeiriad Eglwys Loegr y bythefnos ddiweddaf; ac O! mor isel oedd ei deimlad ef. Y mae ef wedi myned yn rhi wan a nervous i allu pregethu, ac nis gwyr ef yn y byd beth a all fod arno. Yr wyf yn cael llythyrau o bob cyfeiriad a'r un gwyn sydd gan bawb.
Y mae y brawd David Morgans, Ysbytty, wedi myned yn wan a nervous iawn. Y mae y dylanwad mawr oedd yn cydfyned a'i weinidgoaeth wedi cilio yn hollol. Bu yn ymweled a mi wythnos diweddaf. Y mae ef wedi cyfnewid yn ei wedd yn neillduol. Y mae ef yn edrych yn synllyd, sobr, dieithr a digalon iawn. Yr oedd ef yn dweud,"Ni wyddwn i ddim beth oedd. arnoch y gaeaf diweddaf, ond y gaeaf hwn gallaf gydymdeimlo â chwi i'r byw. Y mae y pethau bach lleiaf yn ymddangos fel mynyddoedd o fy mlaen," meddai ef, "fel yr wyf yn crynu wrth feddwl am danynt." Gallwn nodi llawer o bethau cyffelyb ond waeth hynyna.
Yn awr terfynaf gan eich hysbysu fod miloedd ar filoedd yn gyffelyb i chwi a minau, ie, mwy o lawer nag ydym yn feddwl nac yn ddychmygu.
Hyn yn fyr oddiwrth eich cywir frawd,
H. R. Jones.
O.Y.-Nid wyf i ddim wedi dechreu pregethu eto. Yr wyf yn dal yn yr un caethiwed o hyd ac yn debyg o fod nes y daw y Tywalltiad mawr cyffredinol.
Ysgrifenwch heb fod yn faith. Y mae hi yn neillduol o fflat yn y dref hon, ac yn ei hamgylchoedd, ac felly y bydd hyd nes y daw y llanw mawr.
Yr oeddwn i yn dweud yn y llythyr o'r blaen ein bod ni yn disgwyl rhyw beth mawr yn mis Ionawr. Ni gawsom rai cyfarfodydd rhyfedd, daeth tua deugain i'r Society, ond dim byd fel yr oeddym yn disgwyl. "Y mae y mawr a'r rhagorol" yn ôl.
Anwyl Frawd Davies.
Y mae wythnosau bellach wedi myned heibio er pan dderbyniais eich llythyr, buaswn wedi ei ateb yn mhell cyn hyn pe buasai genyf rhywbeth o ddyddordeb a phwysigrwydd i'ch hysbysu.
Y mae yn debyg eich bod chwi fel y finau yn dal yn neillduol o ddigalon, gwanllyd, anesmwyth, gofidus, nervous a phryderus. Rhyw ddyddiau rhyfedd ydyw y dyddiau hyn. Y mae pawb a siaradwyf â nhw fel pe byddent wedi blino ar eu heinioes. Bumi yn meddwl yn yr amser a aeth heibio mai aelodau ein capel ni oedd yn isel, digalon a gwanllyd, ond yn ddiweddar yr wyf wedi dyfod i wybod yn amgenach. Nid oes yma ddim. un dyn yn y dref a'r amgylchoedd hyn nad ydynt yn llwythog o ofid a thrueni. Gellir dweud gyda'r priodoldeb mwyaf am bawb yn gyffredinol "Fod trueni dyn yn fawr arno." Y mae y dynion mwyaf cyfoethog, anystyriol a dideimlad, wedi myned i edrych yn isel, synllyd, gwael a dierth. Y maent yn cyfaddef yn ddieithriad os siaradwch chwi a nhw mai yn amser y Diwygiad yr aethant i'r sefyllfa ofidus ac anesmwyth hon. Yr oeddwn i yn cael llythyr oddiwrth offeiriad Eglwys Loegr a phregethwr Methodistaidd y dyddiau diweddaf yma. Y mae y ddau wedi eu dwyn i ryw sefyllfa neillduol o isel a nervous. Y maent yn methu dirnad beth a allasai achosi y fath ofid a digalondid. Gwn am dros ddeg ar hugain o offeiriaid a phregethwyr yn yr un sefyllfa, ond o flaenoriaid ac aelodau cyffredin, gwn am gannoedd lawer.
Byddaf ar ambell i adeg yn meddwl nad oes gofid neb fel fy ngofid i, ond pan ddeallaf yn nghylch eraill ac ymddiddan â hwn a'r llall yr wyf yn gweled yn eglur mai yr un fath i'w teimlad pawb.
Wel, beth sydd i wneud yn wyneb y cyfan? Dim ond ymfoddloni i'r drefn ddoeth ond chwerw. O, am nerth i ddweud o hyd, Gwneler dy ewyllys.' Ysgrifenwch heb fod yn faith.
Hyn yn fyr iawn oddiwrth yr hwn a garai ysgrifenu yn amlach.
H. R. Jones.