Lewsyn yr Heliwr (nofel)/Rhwystro Cynllwyn
| ← Morio i'r De | Lewsyn yr Heliwr (nofel) gan Lewis Davies (Lewis Glyn Cynon) |
Rhyddid → |
XVIII.—RHWYSTRO CYNLLWYN
AR lâs fore ym Mawrth, 1832, hwyliodd y Success, sef llong yr alltudion, i fyny y porthladd eang gyferbyn a Sydney, a gwnaed pob paratoad ar y bwrdd i lanio drannoeth.
Rhanwyd y cwmni mawr yn finteioedd llai, a threfnwyd popeth gân swyddogion pob mintai ar gyfer cychwyn y daith i fyny i'r wlad i'r Lleoedd a benodwyd i sefydlu y carcharorion. Dacw hwynt yn cerdded allan rhwng y canllawiau bob yn ddeg a deg, a phob aelod o'r deg yn rhwym wrth gadwyn y naw arall. Taflwyd llawer trem yn ol gan y trueiniaid at yr hen Success, canys wedi'r cwbl hyhi oedd yr unig gysylltiad gweladwy rhyngddynt a'r hen wlad a'r hen fywyd yno, ac yr oedd hiraeth am dir eu mebyd yn meddiannu hyd yn oed y rhai hyn a wnaethant bopeth yn eu gallu i lychwino ei henw da pan oeddent yn rhydd.
Ac yn wir, er gwaethaf diben gwarthus y Success, y llestr arddelai enw mor amhriodol, ymddangosai honno heddyw ar ddyfroedd tawel Port Jackson cystal a rhyw long arall, ac yr oedd gradd o hiraeth felly ar y calonnau celyd a'u gwelent am y tro diweddaf cyn troi ohonynt i dir anobaith y Bwsh.
I'w fawr ofid gwelodd Lewsyn fod y Llundeiniwr a'i galwai yn "Softie" gynt, yn perthyn i'r un fintai ag yntau, ond penderfynodd ei anwybyddu ar y tir fel ag y gwnaeth ar y môr.
Ond hwnnw gan feddwl yn unig ond am gyfle i dalu 'nol i Lewsyn am y sarhâd o'i osod ar asgwrn ei gefn yng ngwydd pawb ar fwrdd y llong, a wyliodd ei gyfle; ac yn gyntaf dim a wenwynodd y lleill o'r fintai yn ei erbyn.
Cysgent oll mewn "sied" ar y gwaith, a mynych y deallodd Lewsyn drwy y Convict Alphabet ei fod yn cael ei ddwrdio ganddynt. Ond ni chymerodd arno sylwi ar y teimladau cas, ac aeth pethau ymlaen fel hyn am flwyddyn gyfan, nid yn waeth, nid yn well. Yr oedd prif swyddog y fintai, fel y capten ar y llong, wedi sylwi fod Lewsyn ar ei ben ei hun, ac wedi rhoddi iddo. oherwydd hynny, ambell ffafr. Y Cymro gaffai wneud y cwbl o gylch y tŷ, trin yr ardd, cadw'r offer, a llawer o bethau mân eraill. Mantais y cyfnewidiad i Lewsyn oedd cael bod yn rhydd ambell i wythnos o'r penyd caled a diobaith a geid o ddilyn y gang ddydd ar ol dydd.
Nid oedd y ffafrau hyn wedi myned heibio yn ddisylw gan y Llundeinwyr, ac mewn canlyniad dyfnach oedd eu llid a pharotach oedd eu llaw a'u llais yn ei erbyn. Ond ymlaen ar ei ffordd ei hun yr ai Lewsyn heb ofalu beth a ddywedent neu a wnaent ond yn unig helpu. pan gaffai gyfle, rhywun gwannach nag ef ei hun. I Mr. Peterson a Mrs. Peterson (canys dyna enwau y swyddog a'i briod), yr oedd geneth fechan bum mlwydd oed, oedd yn eilun ei rhieni, ac yn frenhines yr holl le. Mynych y deuai hon at Lewsyn pan oedd efe yn gweithio o gylch y tŷ, a theimlai y Cymro ei bod fel angel y goleuni wedi ei danfon i'w gysuro yn ei alltudiaeth. Chwareuai â hi fel pe bae yn grwt ei hun, naddai iddi gywreinion mewn coed a maen, ac o dipyn i beth daeth Jessie fach ag yntau yn gyfeillion mawr. Sylwodd y fintai ar hyn hefyd, ac ni chyfrifid hynny yn gyfiawnder i Lewsyn yn eu golwg ychwaith mwy na'r ffafrau eraill a gawsai i'w ran.
y "sied" ni fedrai Lewsyn gysgu. Chwyrnai ei gymydog nesaf fel anghenfil, ond o gwr pellaf y "sied" clywai y Cymro guro gwan yn iaith y Convict Alphabet. Gwrandawodd yn astud, ac i'w fraw mawr clywai gynllun gan bedwar o'r dynion, yn cael eu harwain gan ei elyn, i ladd y swyddog, ei wraig, ac yntau, dwyn yr eneth i'r "Bwsh" a llosgi y lle.
Yr oedd hynny i'w wneud cyn dydd, i gael bod yn sicr o'u gwaith, ebe nhw, "cyn bod yr adar yn codi o'u nyth."
Gwelodd Lewsyn nad oedd eiliad i'w golli, felly syrthiodd yn dawel o'i wely isel, a gosododd ei draed yn dyn yn erbyn gwaelod estyll mur y "sied," ac wedi gwasgu yn dawel a'i holl nerth, daeth yr hoelion allan yn y man hwnnw.
A'i gymydog eto'n chwyrnu gwthiodd Lewsyn ei hun allan trwy yr agoriad, a rhedodd, fel ag yr oedd, at dŷ y swyddog. Dringodd i ben casgen ddwfr, yna i ben gody bychan, ac oddiyno drwy ffenestr i'r llofft. Gwyddai y man y cysgai y teulu, a churodd wrth y drws, yn ddistaw ar y cyntaf, ac wedi hynny yn uwch.
"Hello!" ebe llais o'r tu mewn, "Speak! or I shoot!"
"Don't shoot! Mr. Peterson!" ebe yntau, " I am No. 27—Lewis, you know,—coming to try to save you!"
"Come in, No 27!" ebe yntau yn ol, ac yna wedi agor y drws yn gìl agored, dywedodd Lewsyn yr hyn oll a glywodd, a'i fod yn barod i ymladd gyda'i swyddog i amddiffyn y teulu. Yn gyntaf dim diogelwyd Mrs. Peterson a'r eneth o dan y gwely, ac wedi cael llawddryll gan Mr. Peterson. arosasant eill dau am ymosodiad y mileiniaid llofruddiog.
Nid hir y bu cyn dod. Gwelwyd y pedwar, oedd heb wybod am absenoldeb Lewsyn o'u plith, yn ysbio yn llechwraidd o ymyl " sied " yr alltudion, ac mewn eiliad arall yn cydredeg at dŷ y swyddog. Pan ddaethant yn ddigon agos, a hwy eto yn credu fod y preswylwyr yn cysgu yn dawel, taniwyd arnynt gan yr amddiffynwyr a chwympodd dau, tra y ffodd y ddau arall am eu heinioes i'r anialwch.
Brysiodd Mr. Peterson a Lewsyn i lawr, a gwelwyd mai y gelyn mawr, a ymhyfrydai yn llysenwi'r Cymro yn "Softie" oedd un, a No. 16 y llall. Ar hynny aeth y gorchfygwyr ar eu hunion i fyny i'r "sied," a'u harfau yn eu dwylaw, ac yno y cawsant y rhelyw o'r dynion yn frawychus iawn ac yn gofyn beth oedd yn bod, a pheth oedd ystyr y saethu a glywsent. Wedi eu holi yn fanwl, a chael boddlonrwydd nad oeddent gyfrannog yn y cynllwyn, aed ymlaen fel arfer.
Claddwyd y ddau adyn marw a gosodwyd gwyliadwriaeth bob nos rhag ofn y deuai y ddau arall yn ol, ond ni welwyd mo honynt yn fyw byth ar ol hynny.
Ymhen rhai misoedd cafwyd dau ysgerbwd dynol yn yr anialwch rai milltiroedd o Wallaby «Station, a bernid mai rhan farwol y ddau alltud ddihangodd i'r Bwsh oeddynt. Ond y modd y daethant i'w hangau, pa un ai o syched, o frathiad neidr, neu o bicelliad brodor,—ni wyddys hyd heddyw.