Lewsyn yr Heliwr (nofel)/Y Gist

Lewsyn yr Heliwr (nofel)

gan Lewis Davies (Lewis Glyn Cynon)

III.—Y GIST

SHEMSYN! faint o arian sy' gen't ti?" oedd y gofyniad sydyn roddodd Lewsyn Bodiced i ogleisiwr llwyddiannus y brithyllod. un prynhawn Gwener pan oedd ysgolheigion Gwern Pawl wedi eu gollwng am y dydd.

Edrychodd Shams am foment ar ei gyferchydd heb ateb gair canys ni wyddai beth oedd i ddilyn. Ond o'r diwedd cafodd ei dafod, ac ebe fe,—" Pwy isha iti wneud yn fach ohono i, Lewsyn, a thithau yn gwybod nag oes dim gyta fi? Mr. Wynter y 'ffeiriad dâlws am'n ysgol i y cwarter hyn, a thyna beth wyt ti wedi glywed, tebig!"

"Na, Shams, nid fel 'ny o'n i 'n meddwl, wir. Isha d' help di sy arno i, ac y mae arian am dano hefyd."

"Wel, beth yw e?"

"Dyma fe—ti wyddost am hen ganddo'r Darran Ddu, sy' wedi lladd cymint o ŵyn leni. Wel, o'r diwedd mae o 'n sâff yn y gist gen 'i, ac 'rwy'n 'mofyn d' help di i gael e' mâs. Tipyn o job fydd hynny, ti'n gweld, rhaid cael dau idd'i wneud e', a'r ddau hynny'n fechgyn lled heinif hefyd. Ond unwaith bydd e 'n y ffetan gallwn fynd ag e' i'w ddangos i'r ffermwyr, ac mor falch fydda nhw bod y llencyn wedi'i ddal, nhw ro'n swllt yr un inni gei di weld. Ddoi di? Gwêd 'nawr, ne' bydd rhaid i fi ofyn i Ianto'r Saer. Ond gwell genny' dy gael di. 'Dyw Ianto ddim digon smart. Yn wir, Shemsyn, ti ddalast y brithyll 'ny 'n bert!" Dyna oedd yr ymgom a sicrhaodd dynged canddo'r Darran Ddu am byth. Fel y dywedodd Lewsyn, yr oedd ei ddifrod ar ŵyn yr ardal wedi creu llawer o syched am ei waed ymhlith pob perchen diadell y tymor hwnnw, a mawr fu yr ymgais i'w ddal "sodlau i fyny" mewn canlyniad.

Syrthiodd y lwc, fodd bynnag, i Lewsyn, llanc o'r ysgol i lwyddo lle y methodd pawb arall, ac wedi denu o hono yr ysglyfiwr allan o agen y graig i'r trap cerrig. h.y., y gist, y cam pwysig nesaf oedd ei gael allan o hwnnw drachefn i'r sach oedd yn barod i'w dderbyn. Yr oedd cwmwl wedi codi rhwng Lewsyn a Shams oddiar helynt y nant, ond diflannodd yn y man pan soniwyd am y gist. Dangosodd y pen-ysgolor ddoethineb yn ei ddewisiad o lifftenant, canys onid oedd hwnnw eisoes wedi profi ei fedr i fod yn heinif? a dangosodd ddoethineb mwy yn y modd haelfrydig y cyfeiriodd at y medr hwnnw. O'r foment honno allan yr oedd y ddau yn gyfeillion i'r pen, gyda Shams yn gludydd arfau i'w arglwydd hyd dranc.

Ond fel y digwyddodd y tro hwn, yr unig arf ddygid oedd sach gref, ac i hon rhaid oedd cael gelyn y diadelloedd yn fyw. Digon hawdd fyddai ei ladd yn y gist ond nid oedd hynny namyn na saethu aderyn ar ei nyth, ac felly yn hollol groes i draddodiadau goreu helwriaeth ymhobman.

Ond O! 'r fath drybestod fu ar y ddau lanc cyn cael yr hen gono i'r ddalfa! Agorwyd un pen i'r gist yn ofalus, ac o gylch yr agoriad hwnnw cylymwyd genau y sach yn ddiogel. Yna ceisiwyd peri i'r hen law symud i gyfeiriad y sach. Ond ofer am hir amser y bu hynny, er gwaethaf pob picellu a wnaed arno trwy agennau'r cerrig.

Unwaith, ceisiodd Lewsyn ei yrru â'i law yn yr un modd, ond gwell fuasai iddo beidio, oblegid clôdd safn yr hen Renard ar flaen un o'i fysedd nes peri iddo waeddi allan mewn poen. Ffyrnigodd y bachgen yn fawr am hyn, a dywedodd bethau câs am ŵr bonheddig y gist oedd yn dal y gwarchae mor benderfynol.

"Mi mynnaf e' ma's, Shemsyn, pe 'rhosem yma trwy'r nos!" Ac hyd yn hyn, aros trwy'r nos, a'r dydd nesaf hefyd oedd yr arwyddion yn wir, oblegid ni syflai y canddo, gwneled a wnelid. "Wel," ebe Lewsyn drachefn, "ni dreiwn ffordd arall." Ac ar y gair aeth i gasglu coflaid o wellt-gwyn-y-waun, ac a'i gosododd o amgylch congl y gist lle y llechai y llwynog. Wedi hynny tynnodd o'i logell foddion tân, sef y dur a'r callestr, ac wedi llwyddo i gynneu y manion gosododd y gwellt yn fflam. Yr oedd hyn yn ormod i lofrudd yr ŵyn, oblegid o ganol y mŵg oedd yn gordoi y gist a'r sach daeth llais Shams yn gwaeddi'n wyllt,—" Dere! dyma fe, Lewsyn, mae e' gen' i! Dere whaff idd 'i glymu e'!" Rhedodd Lewsyn drwy y mŵg at enau y sach ac a'i sicrhaodd a chortyn cryf. Ond erbyn hyn Shams oedd yr un a waeddai mewn poen,—" O—o—o! mae e' n cnoi 'm llaw i trwy'r ffetan. Bwrw e' ar 'i ben, man hyn!" Hynny a wnaed, ac wedi gollwng o'r cono ei afael ar gnawd Shams hongiwyd y sach a'i chynnwys aflonydd ar ganol polyn, ac felly y cludwyd y gelyn i lawr o'r creigiau gan y llanciau buddugoliaethus.

Dilynwyd rhaglen Lewsyn yn ei gylch o hynny allan, ac erbyn cwblhau yr arddangosiad o'r llwynog ar bob buarth yn yr ardal, yr oedd gan y ddau Nimrod ieuanc naw swllt yr un—swm na fu ym meddiant yr un ohonynt yn flaenorol i hynny.

Gwnaeth helynt y gist unpeth heblaw lladd pry, oblegid cylymodd serch Lewsyn a Shams at ei gilydd â rhwymyn annatodol, er efallai yr edrychent i olwg allanol yn debycach i feistr a gwas nag i ddau gyfaill Ond hynny oeddent yn wir, er i Lewsyn gyda'i gorff lluniaidd a'i wallt melyngrych ymddangos yn etifedd y llwyth urddasolaf, ac i Shams, oedd ychydig yn gloff o glin ac yn fyr o dyfiant, weini fel taeog arno.

Ond nid oedd y nodau gwahanol hyn yn cael sylw gan y llanciau eu hunain. Elent i'r lawnt chware, dringent yr allt, a physgotent y llynnau ar delerau cydradd hollol. Ac er, yn ol llaw, i Lewsyn fyned i breswylio i blas Bodwigiad, ac i Shams aros heb godi yn uwch na phen-ffraethebydd efail y gôf, ffynnodd yr hen gyfeillgarwch rhyngddynt drwy yr holl ddyddiau blin ddaeth i ran y ddau.