Nansi'r Dditectif/Yr Ergyd Derfynol

← Chwilio am yr Ewyllys

Nansi'r Dditectif gan Owain Llew Rowlands

Gwobr →

PENNOD XVIII
YR ERGYD DERFYNOL

"NHAD, y mae bron yn ddau o'r gloch. Dylai'r perthynasau fod yma ymhen ychydig funudau. Yr wyf fi ar bigau'r drain."

Gwenodd Edward Puw ar ei ferch, wrth edrych arni'n rhedeg yma ac acw yn gosod ac ail osod y cadeiriau yn eu lleoedd.

"Nansi, yr ydych yn fwy cynhyrfus na phe baech yn cael ffortiwn eich hunan.

"Ofnaf fy mod," addefai Nansi, "ac yn enwedig am fy mod yn cael aros i glywed darllen yr ewyllys. Oni fydd pawb wedi synnu. A'r Morusiaid? A ydych yn meddwl y deuant hwy?"

"Deuant os nad wyf yn camsynied yn fawr iawn. A gellwch fentro y deuant a chyfreithiwr gyda hwynt. Cyn gynted ag y clywsant am yr ewyllys yma dechreuasant boeni. Pe baent wedi trin yr hen Joseff yn iawn, ni fuasai raid iddynt boeni dim."

A ydych chwi'n sicr fod ein hewyllys ni yn berffaith gyfreithiol yn awr, nhad?" gofynnai Nansi'n bryderus.

"Wrth gwrs, fedraf fi ddim bod yn sicr. Ni fedr neb fod yn sicr o beth fel hyn ond yn y llys. Ond euthum drwyddi'n ofalus, a methaf yn lân â gweld y gall neb ei thorri."

Yr oedd Mr. Puw wedi astudio'r ewyllys yn drwyadl iawn. Heb yngan gair wrth neb o'r tuallan yr oedd wedi gwahodd y perthynasau at ei gilydd. Yr oedd Abigail Owen yn wael yn ei gwely, ond , ond yr oedd yr oll o'r perthynasau eraill wedi addo dod. Yr oedd Besi a Glenys hefyd ymysg y gwahoddedigion er nad oeddynt berthynasau i Joseff Dafis.

"Gresyn na bai Abigail Owen yn alluog i ddyfod," ebe Nansi, "ond diolch ei bod yn gwella."

"Fyddwch chwi fawr o dro a mynd â'r newyddion iddi wedi i ni ddarllen yr ewyllys," meddai Mr. Puw. "Bydd pawb wedi rhyfeddu," ychwanegai, "ac i Nansi Puw, merch Edward Puw, y mae'r diolch am waith teilwng a gonest."

Yr oedd gruddiau Nansi yn llawn gwrid hapusrwydd wrth gymeradwyaeth ei thad. "Wn i ddim sut i aros i weld gorffen y gwaith," meddai'n gynhyrfus.

"Gwnewch eich hun yn barod, Nansi," ebe'i thad, "nid llwybr mêl fydd i ni prynhawn heddiw; byddwn yn siwr o funudau anodd gyda'r Morusiaid."

"Byddwn, mae'n siwr. Ni fuasai yr un ohonom yn medru colli ffortiwn heb deimlo. Ond dyma Besi a Glenys wedi cyrraedd yn barod. Yr wyf bron marw eisiau dweud y newydd wrthynt, ond gwell fyddai imi aros."

Croesawodd Nansi'r genethod yn gynnes a rhoddodd hwynt i eistedd yn gyfforddus.

"A yw yn wir fod ewyllys wedi ei chanfod?" gofynnai Glenys yn eiddgar.

"Nid oes raid i chwi na Besi boeni dim," ebe Nansi. Ofnai y torrai ei phenderfyniad pe parhai i siarad â hwy yn hir.

Nid cynt oedd y genethod yn eistedd yn gyfforddus na chanodd y gloch. Y ddwy Miss Harris oedd yno y tro hwn, yn eu gynnau sidan du. Ychydig wedi hynny cyrhaeddodd William a Lewis Ifans, dau nai Joseff Dafis.

"Y mae pawb yma'n awr oddigerth y Morusiaid,' ebe Mr. Puw, "gwell aros ychydig i edrych a ddeuant.'

Nid oedd angen aros cyhyd. Ar hynny canodd y gloch. Aeth Nansi i ateb y drws, a daeth pedwar aelod teulu'r Morusiaid i mewn, yn bur chwyddedig a phwysig. Dilynwyd hwy, fel y proffwydodd Edward Puw, gan gyfreithiwr.

"Paham y galwyd ni yma?" cyfarthai Mrs. Morus ar unwaith gan anelu ei chwestiwn at Mr. Puw, a diystyrru pawb arall yn yr ystafell. "A ydych yn ddigon haerllug i honni fod ewyllys arall ar ôl Joseff Dafis?"

"Felly mae yn ymddangos, Mrs. Morus," atebai Mr. Puw yn gwrtais.

"Lol i gyd, mae'r peth yn wrthun," ebe Mrs. Morus, a'i llais yn codi. "Gwyddoch yn dda, fe wnaeth Joseff Dafis un ewyllys, a gadawodd ei eiddo i gyd i ni wrth gwrs."

Ni ddywedodd William Morus yr un gair. Yr oedd yn ddigon ganddo wylio a gwrando. Eisteddodd yn anniddig wrth ochr y cyfreithiwr oedd gydag ef.

"A fyddwch cystal a chymryd cadair, Mrs. Morus?" gofynnai Mr. Puw, "ac fe ddarllennaf yr ewyllys."

Yr oedd Mrs. Morus yn bur anystwyth yn derbyn ei wahoddiad.

"Fel y gwyddoch i gyd erbyn hyn," dechreuodd Mr. Puw, "cafwyd ail ewyllys o eiddo Joseff Dafis yn Ariandy'r Maes, ym Mhenyberem. Ewyllys braidd yn faith ydyw, ac felly bodlonaf ar ddarllen y rhannau hynny sydd a wnelo â'r sawl sydd yma'n gwrando. Darllennaf y rhannau a wnelont â rhannu'r eiddo yn unig."

Cymerodd Mr. Puw yr ewyllys yn ei law, ac ymhen ychydig dechreuodd ddarllen mewn llais clir.

"Dyma fy ewyllys a'm testament olaf i, Joseff Dafis, Trefaes, sy'n dileu pob ewyllys arall o'm heiddo. Yr wyf yn gadael fy eiddo fel y canlyn:

"I'm ffrindiau a'm cymdogion annwyl, Besi a Glenys Roberts, pum cant o bunnau yr un.

"Fedraf fi ddim credu'r peth," meddai Glenys ddiniwed dros yr ystafell.

"Fedraf finnau ddim deall ychwaith," ebe Mrs. Morus yn ffromllyd.

"I Abigail Owen, am ei charedigrwydd mawr tuag ataf yn fy ngwaeledd, pum cant o bunnau."

Besi dorrodd i mewn ar y darllen y tro hwn, "O yr wyf yn falch," meddai yn llawen.

Methodd Nansi â dal hefyd, ac meddai, "Caiff Miss Owen bob chware teg yn awr.

"Yr hen wraig yn cael pumcant," llefai Gwen o'r diwedd. Yr oedd Nansi wedi synnu iddi gadw'n ddistaw cyhyd. "Beth wnaeth Abigail Owen i gael pumcant? Ni wnaeth ronyn iddo erioed a ninnau wedi ei gadw mor ofalus am flynyddoedd."

Parhaodd Mr. Puw gyda'i ddarlleniad, "I'm neiaint, William a Lewis Ifans, dau gant a hanner o bunnau yr un."

"Nid oeddym yn disgwyl gymaint â hynny," ebe Lewis yn swta, ond â golwg foddhaol iawn ar ei wyneb.

"I'm cyfnitherod Ann a Margaret Harris, dau gant o bunnau yr un."

"Pwy fuasai'n meddwl y fath beth?" ebe Ann Harris, gan afael yn dynn yn llaw ei chwaer, a'r ddwy yn gwenu i wynebau ei gilydd yn llawen.'

Onid oes sôn amdanom ni?" gofynnai Mrs. Morus yn ddiamynedd ar draws y llawenhau cyffredinol.

Gwenodd Mr. Puw. "Oes, y mae són amdanoch yn yr ewyllys, Mrs. Morus," meddai, ac eisteddodd y Morusiaid yn fwy cyfforddus i wrando'r genadwri. "Gadawaf fy nodrefn sy'n awr dan ofal Mr. William Morus, i Besi a Glenys Roberts yn gyfartal rhyngddynt."

Aeth rhyw si drwy'r ystafell. Hanner gododd Mrs. Morus oddi ar ei chadair.

"Y fath anfri," meddai'n groch, "a yw Joseff Dafis mor ddigywilydd ag awgrymu imi ladrata ei ddodrefn?" "Nid fy lle i ydyw dweud beth oedd yn ei feddwl pan ysgrifennodd yr ewyllys, Mrs. Morus," meddai Mr. Puw gan wenu.

"Mr. Puw," meddai Besi'n dawel. "Mae gan Glenys a minnau ddigon heb y dodrefn."

"Oes yn siwr," ategai Glenys, "ni fynnem fynd a dodrefn Mrs. Morus oddi arni."

Plygodd Mr. Puw y papur yn araf a dododd ef yn ei ddesg yn bwyllog. Yr oedd yn amlwg ei fod yn disgwyl am rywbeth neu'i gilydd. Trodd at y perthynasau ac meddai, "Dyna'r cwbl o bwysigrwydd i chwi yma heddiw sydd yn yr ewyllys, oddi gerth cyfeiriad beth i'w wneuthur a'r gweddill sy'n aros. Ar ôl setlo ei ddyledion personol a'r trethi ar yr ystad, bydd rhyw ganpunt yn weddill. Gedy y rhain i fudiadau dyngarol yn Nhrefaes yn symiau mân o ddeg ac ugain punt yr un.

"Felly," ebe Mr. William Morus, yn siarad am y tro cyntaf, a thynnodd y cryndod yn ei lais bob llygaid arno, "ni adawodd yr un ddimai i ni."

"Ofnaf mai felly y mae," ebe Mr. Puw, mewn llais isel. "Ond nid felly y mae i fod," meddai yntau drachefn. "Prin y deallwch yr amgylchiadau. Mae yn rhaid i mi gael arian.

"Mae yn ddrwg gennyf, Mr. Morus," atebai Mr. Puw, "ond fel yna yn union y mae'r ewyllys. Nid myfi a'i gwnaeth, ac ni allaf eich helpu."

"Brâd!" llefai Gwen, a throdd ei hwyneb fflamgoch at Nansi. "Bu gennych chwi ran yn y gwaith hwn?"

"Do, gwneuthum lawer ynddo," ebe Nansi'n ddiymdroi.

"Fe dorrwn yr ewyllys. Fe'i gwrthbrofwn," ebe Mrs. Morus. Yr oedd ei llais fel corwynt yn yr ystafell fechan a safai ar ei thraed a'i dwyfraich ar led.

"Fel y mynnoch, madam," ebe Mr. Puw yn dawel, "ond os cymerwch fy marn i, gwastraff ar amser ac arian fydd dwyn yr ewyllys i'r llys. Gofynnwch i'ch cyfreithiwr eich hun beth yw ei farn.'

"Mr. Puw sydd yn iawn," meddai'r cyfreithiwr heb i neb ofyn iddo. "Nid oes yr un amheuaeth nad ydyw yn hollol iawn."

"Ho, felly," ebe Mrs. Morus, erbyn hyn yn hollol ddilywodraeth. "Dyna eich barn chwi aie? Os dyna hynny a wyddoch am y ddeddf, nid oes angen eich gwasanaeth arnom. Gwell inni gyfreithiwr arall, mi dybiaf, ac wedi i ni gael un a ŵyr fwy na chwi, fe ymladdwn yr ewyllys yna i'r eithaf."

Cododd a cherddodd yn rhwysgfawr o'r ystafell. Dilynwyd hi gan Mr. Morus â'i ben i lawr. Ond codai Gwen a Phegi eu trwynau wrth ddilyn eu rhieni.

Cyn gynted ag y cauodd y drws ar eu holau, cododd y cyfreithiwr ar ei draed, ac meddai,

"Nid wyf yn credu y poenaf lawer dros golli fy nghwsmeriaid, Mr. Puw." Agorodd y drws a cherddodd allan.

Ac mewn moment yr oedd pawb oedd yn weddill yn yr ystafell wrthi gymaint a allent yn siarad ar draws ei gilydd.

"O, Nansi, prin y medraf goelio fod y peth yn wir," meddai Glenys, "golyga'r arian gymaint i Besi a minnau. Ac i chwi mae'r ddyled i gyd. I chwi mai i ni ddiolch am yr oll. Ond nid ydych eto wedi dweud wrthym sut y cawsoch afael ar yr ewyllys."

Daeth cytgan o erfyn am y stori oddi wrth y gweddill. "Dywedwch wrthym sut y cawsoch yr ewyllys, Nansi." Ac wrth iddynt bwyso cymaint arni, adroddodd Nansi ei hanes. Yr oeddynt yn gwrando'n astud, ac yn arbennig tra'r adroddai Nansi ei hanes yn nwylo'r lladron ger Llyn y Fedwen.

"Fedrwn ni byth ddiolch digon i chwi," ebe Besi. Ac yn ei dull meddylgar trodd at y lleill, "Wedi inni drefnu popeth fe geisiwn ddangos ein gwerthfawrogiad."

Dryswyd Nansi gan dro'r sgwrs i'r cyfeiriad hwn. Y peth diwethaf a ddisgwyliai oedd sôn am wobr iddi hi. Nid oedd y syniad o wobr wedi dod iddi o gwbl. Yn ffodus iddi trodd Mr. Puw y sgwrs i gyfeiriad arall.

"Cofiwch," meddai, "na rydd y Morusiaid yr eiddo i fyny heb ymdrechu'n galed i'w gadw."

"Mae ein hymddiried yn gwbl ynoch chwi," ebe Lewis Ifans yn ffyddiog.

"Gwnaf fy ngorau," ebe Mr. Puw, a gwên ar ei wyneb.

Wedi mynegu eu diolch trosodd a throsodd i Nansi a Mr. Puw am yr hyn a wnaethant trostynt, ymadawodd y perthynasau yn llawen. Y genethod oedd y rhai olaf i fynd.

Ymhen ysbaid o dawelwch wedi'r ffarwelio â'r naill a'r llall yn brysur gyda'i feddwl ei hun, trodd Mr. Puw at Nansi ac meddai,

"Beth amdani yn awr, Nansi? Beth feddyliwch chwi o'r mater?"

"A welsoch chwi olwg rhyfeddach ar wynebau neb ag a welsoch ar wynebau'r Morusiaid pan ddaethant i ddeall nad oedd dim iddynt?"

"Mae eu dyddiau wedi eu rhifo, Nansi. Ni chodant eu pennau yn hir iawn yn Nhrefaes eto."

"Nhad, yr oeddwn biti braidd dros William Morus. Mae yn rhaid ei fod mewn dyfroedd dyfnion. A welsoch chwi fel y gadawodd yr ystafell yma? Yr oedd fel dyn wedi derbyn ergyd farwol. Yr wyf yn ddiolchgar bod Besi a Glenys yn ddiogel yn awr.

"Yr wyf finnau yn falch iawn hefyd. Genethod hoffus iawn ydyw'r ddwy. Mae'n siwr y byddant am eich anrhegu am a wnaethoch."

"Synnwn i ddim. Wrth gwrs, ni chymeraf arian ganddynt. Ond os cynigiant anrheg imi gwn yn dda beth a ddewisaf."

"Beth fydd hwnnw?"

"Rhaid i chwi aros a gweled," ebe Nansi'n ysgafn, "nid ydynt wedi cynnig dim i mi eto."

Chwarddodd yn galonnog, a chyn i'w thad ofyn ychwaneg iddi yr oedd allan o'r ystafell.