Oriau Gydag Enwogion/John Calvin
| ← John Wesley | Oriau Gydag Enwogion gan Robert David Rowland (Anthropos) |
William Carey |
JOHN CALVIN.
GORPHENAF 10, 1509.
Oh, for an hour of Luther now!
Oh, for a frown from Calvin's brow!
Once they broke the Papal chain,
Who shall break it now again?"
—Baptist Noel.
AR y degfed dydd o fis Gorphenaf, yn y flwyddyn 1509,—yn agos i bedair canrif yn ol, yn Noyon, tref fechan o fewn talaeth Picardy, yn Ffrainc,—y ganwyd John Calvin,—un o dri chedyrn cyntaf y diwygiad Protestanaidd. Cyfreithiwr eglwysig oedd ei dad, a chafodd y bachgen fanteision addysg oreu y cyfnod hwnnw. Aeth i Paris yn bur ieuanc, a phrofodd fod ynddo ddefnydd ysgolhaig manwl a galluog. Daeth bywoliaeth eglwysig i'w ran cyn bod yn ugain oed, ond ni chafodd ei urddo yn ffurfiol i'r offeiriadaeth. Yr oedd ei dad yn awyddus iddo astudio y gyfraith, gan y credai fod ynddo allu i ragori fel dadleuydd cyhoeddus. Ac yr oedd Calvin ieuanc yn gogwyddo mwy at y ddeddf nag at yr Efengyl. Rhoddes y fywoliaeth eglwysig i fyny; aeth drachefn i Orleans i astudio cyfraith gwlad. Yr oedd ei gynydd yn gyflym a sicr. Enillodd y gradd o doctor of laws. Ond yr oedd dylanwadau ereill yn cylchynu ei fywyd. Daeth i gyffyrddiad âg ysbryd y diwygiad, a dechreuodd astudio ei Fibl. Daeth o dan argyhoeddiadau dyfnion, dwys. Ni bu chwyldroad yn ei fywyd fel Luther, ond yr oedd ei lwybr fel y goleuni tawel, yn cynyddu yn raddol, o'r wawr i gyfeiriad canol dydd.
Wedi marw ei dad, ymsefydlodd am gyfnod yn ninas Paris, gan ymroi i astudio duwinyddiaeth. Yr oedd athrawiaethau y diwygiad yn prysur lefeinio meddyliau. Daeth Calvin yn fuan i'r golwg ar gyfrif ei alluoedd a'i waith. Taflodd ei hun i'r ymdrech, ymgodymai âg arweddwyr y Babaeth, a chynhyrfodd ysbryd erledigaeth fel y bu raid iddo ffoi o Paris i Basle yn Switzerland, ac yno, yn y flwyddyn 1536, y cyhoeddodd ei Institutes anfarwol. Addefir fod hwn yn un o'r llyfrau mwyaf grymus a gynyrchwyd yn hanes duwinyddiaeth. Erys yn gofadail aniflanol i alluoedd ei awdwr. A'r hyn sydd yn rhyfedd ydyw, nid oedd Calvin ond gŵr ieuanc pump ar hugain oed pan ymddanghosodd yr Institutes. Rhaid fod ei feddwl wedi cyrhaedd rhyw addfedrwydd eithriadol, oherwydd ni farnodd yn mhen blynyddau fod eisieu cyfnewid dim ar gynwys na mynegiant y llyfr.
Ar ei hynt yr adeg hon, daeth ar ddamwain i Geneva, heb feddwl am aros yno ond un noson. Gwahanol, fodd bynnag, oedd bwriadau Rhagluniaeth. O hyny allan, yr oedd Calvin a Geneva i ymuno mewn glân briodas; yno yr oedd i fyw, yno yr oedd i farw, ac oddiyno yr oedd i ddylanwadu ar feddwl ei oes a'r byd. Ydyw; y mae y dref ar lan y llyn, yn nghanol gogoniant mynyddau Switzerland, wedi dod i feddu swyn hanes o ddyddiau Calvin hyd heddyw. "Nid oes un lle yn Europe," ebai Dr. Edwards, "wedi effeithio mwy ar y byd, mewn ystyr grefyddol a moesol, na Geneva. Oddiyma y bu Calvin yn dylanwadu ar holl deyrnasoedd cred, trwy ei ymddiddanion â'r dieithriaid a gyrchent ato o'r gwahanol wledydd, ac yn fwy na hynny trwy ei ysgrifeniadau. Yma y cafodd llawer o'r diwygwyr nodded yn nyddiau Mari waedlyd, pa rai, yn amser Elizabeth, a ddygasant olygiadau Calvin yn ol gyda hwynt, ac oblegid eu hymdrech i lân—buro yr eglwys a alwyd yn Biwritaniaid; a diau mai y rhai hyn yn nghyda'u holynwyr sydd wedi bod yn Lloegr yn halen y ddaear hyd heddyw."
Ni chafodd Calvin mo Geneva yn Baradwys mewn un modd, ac ni fu ei ymdrechion yntau i wneyd y lle yn Baradwys yn rhyw lwyddianus iawn. Ond yr oedd grym ei ysbryd a'i ddysgeidiaeth yn anwadadwy. Ni fu gelyn mwy ffyrnig i anfoesoldeb, a chyfeiliornad mewn barn a buchedd. Defnyddiai y gallu gwladol i roddi disgyblaeth eglwysig mewn grym. Yr oedd llygredigaeth eglwys Rhufain yn peri i'r diwygwyr fynd i'r eithaf arall; ond, camgymeriad oedd defnyddio grym cyfraith i orfodi dynion i ufuddhau. Yr oedd heresi a chabledd yn cael eu trafod yr un fath ag anonestrwydd neu ddynladdiad. Dyna ddygodd Servetus dan farn condemniad, a chafodd ei losgi wrth y stanc. Y mae enw Calvin yn cael ei gablu ar gyfrif y weithred hon; ond nid oedd efe yn fwy cyfrifol nac ereill o arweinwyr y Diwygiad. Dyna syniadau yr oes; nid oedd rhyddid barn a llafar wedi ei ddeall yn briodol,—mai i'w Arglwydd ei hun y mae pob meddwl yn sefyll, neu yn syrthio, mewn materion moesol a chrefyddol.
Ond yr oedd dylanwad Calvin yn cryfhau yn feunyddiol. Llafuriai mewn amser ac allan o amser. Pregethai, darlithiai, cyfansoddai yn ddiball. A gwnai hyn oll yn nghanol gwendid a llesgedd. Yr oedd yn ddioddefwr mawr, ac yn gorfod cyfansoddi llawer o'i weithiau ar ei glaf-wely. Pa ryfedd i ganwyll ei fywyd losgi allan cyn cyrhaedd hen-oed? Bu farw yn mis Mai, 1564, yn yr oedran cynar o 55. Dodwyd y gweithiwr enwog i orffwys yn mynwent yr eglwys lle y buasai yn traddodi ei bregethau argyhoeddiadol; ond ni ddodwyd un maen na chofnod i ddangos man ei fedd. Dyna oedd ei ewyllys ef ei hun. Nid oedd maen mynor yn cydweddu â syniadau Calvin. Erys ei weithiau i fytholi ei enw a'i athrylith. Onid efe oedd meddyliwr mwyaf y cyfnod Protestanaidd? Luther oedd yr areithydd hyawdl; Melancthon oedd yr ysgolhaig manwl, ond Calvin oedd y meddyliwr,—y duwinydd, a'r esboniwr dihafal. Ni fedrai efe ysgwyd torf fel Luther, ni feddai y brwdfrydedd ysbryd, yr afiaeth orfoleddus oedd ynddo ef, ond yr oedd cynyrch ei feddwl i wneyd argraffiadau dyfnach ar efrydwyr y Bibl yn ystod y canrifoedd. "Y mae pob dyn gwir fawr, beth bynnag fyddo ei farn bersonol, megis Hooker a Horsley, yn ei gydnabod fel un o'r ysgrifenwyr galluocaf a ymddangosodd mewn un oes. Os oedd Luther, fel Pedr, yn rhagori mewn parodrwydd a brwdfrydedd; os oedd Melancthon yn meddu ar gariad Ioan; nid gormod yw dweyd, heb un amcan i godi y naill yn uwch na'r llall, mai Calvin oedd y tebycaf i Paul, o ran grymusder ac ehangder ei feddwl,.jpg)
JOHN CALVIN.