Saer meini, wrth ei gelfyddyd, oedd Edward Roberts, tad gwrthddrych y nodiadau adgoffaol hyn, a gweithiwr difefl a da iawn ydoedd yn ei alwedigaeth, heblaw ei fod yn ddyn deallus, ac yn aelod ffyddlawn gyda yr Anibynwyr. Yn yr amseroedd enbyd a ddilynasant y rhyfel a Ffrainc, yr oedd gwaith yn brin, y cyflog am ei wneuthur yn fychan, a'r ymborth yn ddrud ac yn wael, nes y gwasgwyd lluaws o deuluoedd diwyd a gonest i gyfyngderau dirfawr; ac yn eu mysg yr oedd teulu Edward Roberts yn gorfod goddef oddiwrth galedi yr amseroedd. Dan yr amgylchiadau hynny gwnaeth ef ei feddwl i fyny i ymfudo i America, a gadael ei wraig a'i blant dros ychydig ar ei ol yn Llanuwchllyn, gan benderfynu, pan enillai ddigon o arian i dalu eu cludiad dros y môr, anfon yr arian i ofal yr Hybarch Michael Jones, gweinidog yr Anibynwyr yn yr ardal lle y preswyliai ei wraig a'i blant; ac felly fu. Daeth Morris Roberts drosodd o Drawsfynydd i gychwyn ei fam a'r plant, y rhai oeddynt yn llaws mewn rhifedi, i'w taith bell a dieithr; a gwyr pawb mai nid yr un peth oedd i wraig arwain tylwyth o Feirion i America driugain mlynedd yn ol, ag a fyddai i wraig wneuthur hynny y dyddiau hyn. Digwyddodd i mi fod yn myned heibio eu bwthyn pan oeddynt yn cychwyn; a gwelais y fam a'r plant yn troi allan i fyned i'r "waggon fawr," i gael eu cludo i Gaerlleon. Pa fodd y bu arnynt ar ol gadael Caer, nid wyf yn gwybod; ond cyrhaeddasant ben eu taith yn llwyddiannus, a bu y teulu yn byw yn gysurus gyda'u gilydd yn Utica am lawer o flynyddoedd. Yr oedd y fam a'r plant yn gadael ty tlodaidd iawn yn Llanuwchllyn; er hynny, plygai y fam ei phen a thy walltai ddagrau wrth droi ei chefn ar ei thy a'i hardal. Mae yr olygfa mor fyw ar fy nghof heddyw, a phe buasai y peth wedi cymeryd lle bore ddoe.
