"Roedd dy fam a finna' wedi meddwl iti gymryd dy radd, ac ar ôl hynny, drwy'r Queen's Scholarship, caut dy baratoi i fod yn Athro. Ond fe ddaw diwedd yr helynt 'ma cyn hir, gobeithio."
"'Does dim llawar o arwyddion o hynny, 'oes 'na, 'Nhad?" Nid atebodd Edward Ifans, dim ond syllu ar y llythyr yn ei law.
Ond . . . "
"Dim ar hyn o bryd, fachgan. Daeth sŵn Ifor yn rhoi clep ar ddrws y cefn, ar ei ffordd allan. Chwarddai'n uchel a sarrug wrth fynd. Culhaodd llygaid Edward Ifans wrth ei wylio'n brysio ymaith yn dalog ar hyd llwybr yr ardd. Yr oedd bywyd yn annheg iawn, meddyliodd, yn rhoi arian diod i rywun fel Ifor ac yn nacáu cyfleusterau addysg i lanc dwys, ymdrechgar, fel Dan. Ymddangosai Ifor yn fwy talog nag arfer heddiw, fel petai'n ceisio dangos i'r byd na hidiai ef ffeuen yn neb. Ym mh'le y bu cyhyd cyn mynd allan, tybed? Yn y gegin fach hefo Megan, a chofiodd Edward Ifans iddo glywed y lleisiau isel yno'n codi'n ffyrnig weithiau, fel pe mewn ffrae.
"'Wyt ti . . . 'wyt ti'n benderfynol o aros yno os pery'r streic?"
"Ydw', 'Nhad. Ond yr argian fawr, peidiwch â sôn am y peth fel petawn i'n mynd i garchar! Mi fydda' i'n hapus iawn yn y gwaith—hynny ydi, os bydd Mr. Richards, y Golygydd, yn barod i gynnig lle imi."
Nid ychwanegodd Dan nad oedd bywyd yn y Coleg yn un hapus i fyfyriwr tlawd. Yr oedd yn byw mor gynnil fyth ag y medrai—yn wir, hanner-lwgai ambell wythnos er mwyn prynu llyfrau—ac nid edrychai ymlaen at dair neu bedair blynedd o gyni ymdrechgar felly. Yn anfoddog y dychwelasai i'r Coleg ar ôl gwyliau'r Nadolig ac wedyn ar ôl seibiant y Pasg, ond gobeithiai y ddau dro na pharhâi'r streic yn hir. Digon i gadw'r teulu rhag angen oedd yr arian a ddôi o'r Gronfa Gynorthwyol, a dywedai'r wynebau llwyd, ac un Gwyn yn arbennig, na welid braster ar fwrdd "Gwynfa." Oedd, yr oedd yn hen bryd iddo fynd i ennill ei damaid. Os câi bymtheg swllt ar "Y Gwyliwr," gallai yrru hanner-coron adref bob wythnos. Dygai hynny beth o'r gwrid yn ôl i ruddiau Gwyn.
"Pe gwyddwn i y byddai'r helynt 'ma drosodd yn fuan," meddai Edward Ifans, " buaswn yn dadlau a dadlau hefo ti,
