dyner, ac yn siriol dros ben. Fyth yn dyner, fyth yn glir,' fel y mae Islwyn yn dweyd."
Dyna fel y cyfarchodd pethau ef yn ei ddyddiau cynnar. Dyna'r byd a ddaeth i mewn iddo, byd y bardd i berffeithrwydd ymron, yn arbennig y bardd agos, cartrefol, "Watcyn Wyn." Dehonglodd bennod yr hen fynydd:—
Y Mynydd Du, cyn agor rhych
Yr heol dros ei wyneb;
Cyfarthiad ci a bref yr ŷch
A glywai'r garreg ateb;
A dawns a chân y "tylwyth teg,"
Ar ben" Brynmân," a phen " Foel deg,"
Cyn son am waith mewn awel wynt
Yr amser gynt.
Pan oedd pob un yn heliwr byw,
A'i lais mor glir a chynydd;
A sŵn cŵn hela yn ei glyw,
'N beroriaeth ddihefelydd;
Y llwynog coch o flaen y cŵn,
A phawb yn myned yn y sŵn.
Ar ol yr helfa fel y gwynt,
Yr amser gynt.
Pan oedd y carw 's llawer dydd
Yn yfed dwfr yn "Aman,"
A'i gyrn yn wyllt, a'i draed yn rhydd,
Yn frenin y rhai buan;
Cyn tynnu clawdd dros fron y llwyn,
Cyn torri lawr y "Derw lwyn,"
Na ffordd, ond ffordd y dwfr a'r gwynt,
Yr amser gynt.
Nid ar unwaith, megis ar un curiad, y daeth y byd mwy i mewn iddo, mwy na'r" byd bach" a garai mor fawr. Wedi gwella o'r dwymyn," a mynd ar daith mor bell a Llanddeusant, pan oedd orfod arno "groesi'r Mynydd Du, a dringo i Ben y Rhiw Wen," y daeth i weled "golygfa nad oedd ei thlysach yn y wlad hon."
Er bod "Sir Forgannwg," "pan ddeuir i bwynt uchaf y Rhiw Wen, yn diflannu o'r tu ol, a Sir Gaerfyrddin yn ymagor o'r tu blaen," fel y canodd rhywun:—
Wrth ddod i Sir Forgannwg,
O wele, dyma olwg,
'Rwy'n gweld ymhell tu draw i'r byd,
Mae Gwynfa i gyd yn amlwg.
