88 COFIANT
pob dyn da, nid yn unig yn gofalu yn ddyfal a thyner am da no, ond hefyd yn gwneuthur cofnodiad manwl o holl helyntion ei oes, er mwyn iddo gael y bod d had hyfryd o'u darllen yn ei sefyllfa berffaith tudraw i'r bedd ; os gwir y chwedl, gwyn fyd, meddwn, na byddai i angel gwarcheidiol Eben Fardd roddi benthyg ei gyfrol anmhrisiadwy i ni tra y byddom yn ysgrif- enu y rhan hon o'r traethawd. Ond nid oes dim i'w wneyd ond boddloni ar yr ychydig gofnodion gwas- garedig sydd genym wedi eu hysgrifenu gan hwn a'r Hall, ar ol ei farwolaeth.
Enw priodol Eben oedd Ebenezer Thomas. Ganwyd ef yn mis Awst, 1802, yn mhlwyf Llanarmon, o fewn cantref Eifionydd. sir Gaernarfon. Y mae hen gwm- wd Eifionydd wedi bod yn enwog nodedig am ei len- orion, íìC yn enwedig am ei feirdd. Dyna lie ganwyd ac y magwyd y beirdd anfarwol Gutyn Peris, Pedr Fardd, Si on Wyn o Eîfìon, Robert ab Gwilym Ddu, a Dewi Wyn, yn ngfiyda lliaws ereill a allem enwi. Oaf odd Eben y fraint o gael ei osod gan Ragluniaeth yn mhlitl) y dorf ddysglaer hon ; a chawsant hwy- thau y fraint nid bechan o gael derbyn Eben i'vv cymundeb.
Rhieni ein bardd oeddynt Thomas William, gwe- hydd, a Oatherine Price,- ei briod. Personau isel oeddynt o ran eu hamgylchiadau bydol, ond yr oeddynt eili dau yn uchel a dysglaer o ran eu cymeriad moesol, ac yn aelodau dichlynaidd a pharchus gyda'r Methodistiaid Calfinaidd. Preswylient mewn bwthyn gwladaidd, o'r enw Tan-Ian, ar dir y Gelli-gron, yn mhlwyf Llanarmon, ac o fewn tua milldir i bentref Llangybi. Yn y tŷ bach a diaddurn hwn y ganwyd ac y magwyd cadeirfarddOlynnog. Dyma lley dcch-
- Oatherine Pierce ìuedd eraill— pwy all dori y ddadl, tybed ?
