gerllaw ei gastell ef ei hun; ac yn y gored hono y delid gwerth can punt o bysgod bob nos Calanmai. i'r Gwyddno hwn yr oedd mab a elwid Elphin, un o'r gwŷr ieuainc mwyaf anffortunus yn y byd, yr hyn a ofidiai ei dad yn fawr, gan y tybiai iddo gael ei eni ar awr ddrwg. Trwy anogaeth ei gynghoriaid, boddlonodd Gwyddno roddi iddo dyniad y gored y flwyddyn hono, i edrych a wenai ffawd rywbryd arno, ac er mwyn bod hyny yn gynysgaeth iddo ar gyfer bywyd.
Dranoeth pan ddaeth Elphin at y gored, nid oedd yno
un pysgodyn; eithr efe a welai rywbeth wedi glynu ar
bawl y gored, a beth ydoedd ond cwrwgl. Yna dywedodd
un o'r coredwyr wrth Elphin, " Ni buost ti erioed
mor anhapus a heno, canys ti ddinystriaist gymeriad y
gored, yn yr hon y ceid gwerth can punt bob nos Calanmai."
"Efallai, ar ol y cwbl, fod cyfwerth can punt yn
y cwrwgl acw," ebai Elphin; ac efe a barodd i un o'r dynion
fyned i'w geisio a'i agoryd. Wedi ei agor, beth oedd
o'i fewn ond plentyn tlws odiaeth; a'r dyn a'i cyrchasai
a lefodd mewn edmygedd, "Llyma Daliesin! " [gwyneb
tlws — fair face]. "Taliesin bid ei enw," ebai Elphin,
ac efe a neidiodd ar ei farch, i fyned tua chartref, ac a
gymerth y plentyn wrth ei ysgil, yr hwn a farchogai mor
ddiysgog a phe buasai yn y gadair esmwythaf. A'r
pryd hwnw, yn ol yr Hanes. efe a gyfansoddodd gân o
ddyhuddiant a moliant i'w achlesydd Elphin ab Gwyddno,
a welir yn niwedd yr ysgrif hon.
Yn mhen ychydig amser wedi i'r bardd sychu y deigryn
oddiar rudd ei noddwr, gofynes Gwyddno Garanhir iddo
beth oedd efe, ai dyn ai yspryd. Atebodd Taliesin y
gofyniad mewn cân, a dechreua trwy ddywedyd mai prif-
fardd Elphin ydoedd, ac mai ei wlad gysefin ydoedd bro y
cerubin; ac yna crwydra y greadigaeth gan ddyweyd
iddo fod yn bobpeth bron, dyben yr hyn, mae yn ddiameu,
ydoedd gosod allau yr athrawiaeth Dderwyddol o draws-sylweddiad.
Drachefn dygodd Elphin ei gaffaeliad gydag
ef i balas Gwydduo, a'r tywysog a ofynes i'w fab pa
Iwyddiant a gawsai efe gyda'r gored. Atebodd Elphin
iddo gael peth gwell na physgod. "Beth oedd?" ebai
Gwyddno. "Bardd" ebai Elphin. "Och! druan, beth
dâl hwnw i ti?" Yna Taliesin a atebodd, "Fe dâl hwnw
iddo ef fwy nag a dalodd y gored erioed i ti." "A fedri
di ddywedyd pa beth, a chyn fychaned wyt" ebai
Gwyddno. "Medraf fi ddwedyd mwy nag a fedri di ofyn
i mi," ac mewn cân arall, efe a fola yr elfen ddwfr; ac a
