hwynebpryd pan ymadawodd efe â hi y noson flaenorol.
"Mi wn i ynmh'le y mae hi," meddai, "ar y mynydd!
ar Gader Idris yn wallgof neu yn farw cyn hyn! a minau,
hurtyn, fu'r prif achos i'w hanfon yno!"
"Fy anwyl gyfaill ieuanc, y mae eich pryder yn peri i
chwi siarad yn ynfyd. Cader Idris! pa fodd y dichon
iddi fod yno ? Anmhosibl!" ebai y tad.
"Mae hi yno," atebai Griffin, ac argyhoeddiad dwfn
o wirionedd yr hyn a ddywedai yn glywedig yn ei lais.
"Hi soniodd neithiwr am fyned trwy y prawf llymidost o
dreulio noson yn y Gader; a minau yn cysgu tra yr oedd
hi yn marw yn y dymestl. Dilynwch fi yn ddioed; a
dygwch gyda chwi ryw gordial adfywiol, os nad yw o
drugaredd, yn rhy hwyr."
Llefarai gyda'r fath awdurdod fel y lladdodd bob gwrthwynebiad
yn y fan, a chyn pen pum' munud yr oeddynt
yn prysuro at odrau y mynydd. Efe a'u blaenorai hwŷnt
oll; yr oedd ei galon ar dân; a theimlai mor ysgafndroed
a'r ewig buan. i fynu hyd y ceryg rhyddion, heibio i'r
twmpathau eithin a'r llwyni grug, heibio i'r ffrydiau sidellog
a'r creigiau brawychus, ar hyd llwybrau geifr a mân
ddefaid y mynyddoedd, ac efe a safai gan ddyheu ychydig
latheni islaw y Gader. Sylweddolwyd ei freuddwyd.
Yno yn ei gwisg o fuslin a'i mantell fraith, wedi eu
llygru gan y gwlaw a'r pridd, yr eisteddai Gweulllw,
mor oer a'r Gader ei hunan. Ei gwallt hir didrefn
yn gorchuddio ei gwyneb prydferth; a'i dwylaw bychain
wedi eu tŷn blethu yn eu gilydd. Gwasgodd hi i'w
fynwes mewn dull haner gwallgofus, galwodd arni wrth ei
henw, gwahanodd y gwallt gwlyb oddiar ei hwyneb, a
gwelai yno yr un ddelw o drueni — yr un argraff o
gyfyngder ac arswyd ag a bortreadwyd iddo gan ei
ddychymyg mewn breuddwyd. Ond yr oedd ei thafod
hi yn rhy gaeth i ddyferu gair o gysur iddo yn ei adfyd,
y llygad gloew bywiog megys wedi sefyll gan hylldremu
ar bethau dychrynadwy, a'r galon oedd ddoe yn chwyddo
gan serch wedi oeri am byth. Claddwyd hi wedi machlud
haul tu cefn i eglwys y plwyf, — lle beddrod estroniaid,
a'r dosparth hwnw o ddynolryw a aberthant fywyd ar
allor drychfeddwl. Oherwydd amgylchiadau ei marwolaeth,
ni ddarllenwyd y Gwasanaeth Claddu. Yr ochenaid
yn unig a doiai ar ddystawrwydd y seremoni, hyd oni
ddiaugodd y geiriau hyn o enau y tad : — " Gwyn ei fyd
y pur o galon;" ac yr atebwyd ei ddymuniad gan
"Amen" pawb oedd yn bresenol. Teimlai Griffn ei
