Mae man y Mhenllyn a elwir Llys Arthur a Phant y Widdon.
YR ALLOR GOCH.
Mae llyn yn yr Ryri a elwir y Dulyn, mewn cwm erchyll, wedi ei amgylchu â chreigiau uchel perygl, a'r llyn yn ddu. dros ben, a'i bysgod sydd yn wrthun, gyda phennau mawr a chyrff bychain. Ni welwyd yrioed nag elyrch gwlltion (fal i byddant yn aml ar bob llyn yn yr Ryri) yn disgyn arno, na hwiad, na math yn y byd ar aderyn arall. Ag yn yr un rhyw lyn i mae sarn o gerrig yn myned iddo, a phwy bynnag eiff rhyd y sarn pan fo hi yn des gwresog ag a deifl ddwfr, gan wlychu y Garreg[1] eitha yn y sarn, odid na chewch wlaw cyn y nos.
Teste Tho. Price o Blas Iolyn, Esq., a John Davies o Rhiwlas yn Llansilin, Antiq.
MEINI GWYNEDD.
Y mae llyn yn yr Ryri a elwir Ffynnon y Llyffant, yn yr hwn yr ydoedd dau neu dri o feini mawr anferth ni thynnai mil o ychain, y rhain a fyddid yn i galw, pan oeddynt ynghanol y llyn, Meini Gwynedd. A David Ddu o Hiraddug (1340) a llawer o feirdd ereill a scrifennodd ag a brophwydodd y codent i fyny ag i doent allan o'r llyn. A Tho. Price o Blas Iolyn Esq. a fu yn siarad a llawer o hen bobloedd a'i gwelsant yn y llyn. Ond er ys llawer o flynyddoedd hwy a godasant ag a rwygasant graig fawr uchel, ag i maent yn awr ar i thop hi yn aros i bawb i'w gweld. Tyst, yr englyn isod. Teste Tho. Price, Plas Iolyn, yr hwn oedd fyw 1580, a John Davies o Riwlas, yn y flw. 1721.
Fe gododd y main o geudod―y llyn,
Fal llyna ryfeddod;
Di fai fu'r beirdd a'i dyfod,
Rhyw beth yw hyn a fyn fod.
Mae trydar adar odiaeth-y boreu
Yn barod a pherffaith,-
Da eilwaith ei duwiolwaith,
Fawl i Dduw, wiw ddyfal waith.
DAVID JONES.
E ag L oleudeg wedd
I ag S wiw a ddwg wadd
Rag o a B i'w gwydd
E ag RTS a'i tawdd.
—DEWI AB IOAN.
L ap M ym Mon wyd enwog
A dawnus hyd Arfon
Rhyfeddol yw dy foddion
Gymro glan i Gymraeg lon.
Lewis addfwyn lwys eiddfodd,
Liwys o'i ddawn, lais i'w ddydd,
Liaws orhoen lys raen hedd
Loew ais iesin les oesawdd.
Derbyniais, cefais dan go-bêr annerch
Bur union i'm dwylo
Da hylwydd wyd yn eilio.
Dy ganiad fel clymiad clo.
Owen lwys a'i awen lon
Gronw doeth, gywreinia dŷn,
Mil o fraint a mawl i'r fron
Faith gwiwlwys fyth ith galyn.
Llwyddiant lluoedd
Moliant miloedd
Haeddiant heddoedd
Hynt ddyddiau
A fyddo iti
Rwyf fi'n mynegi
Y nefoedd wedi
I'n eneidiau.
Gwna, Wiliam ddinam heddwiw-bur arwain
Beroriaeth i Drefriw;
Fwyn haeddol o Fon heddiw
Ddiddan, dda ddwys, gyfan gyf wys
Morgan wir lwys myrr gân liw.
Addewaist im yn ddiau
O waith Lewis Morris mau,
Gyrr i mi ar gwrr y min,
Mael o'i win mel o'i enau.
GWELEDIGAETHAU D. J. YN 1735.
1. Yr ydym ni yn llaw Duw fel cerrig yn y dafl.
2. Fy llawenydd sydd i gyd i'm hetholedigion.
3. A gweddill y peth a fo rhaid.
Hydref y bore, 20, dydd Llun, 1735.
Fe symud y naill oddiwrth y llall, a'r lili oddiwrth y lafent.
CREDO ATHANASIUS.[2]
Ar fesur Cerdd, fel hymn.
Pwy bynnag fyth a fynno fod
Am gydol nod gadwedig,
Rhaid iddo gynnal nos a dydd
A theulu'r ffydd gatholig.
