Am fod maes y gad mor gyfyng, ac felly mor llawn o filwyr, y collodd Napoleon a Wellington gynifer o wŷr. Pe buasai'r ddaear yn sych fe fuasai eu colled yn fwy fyth, am y buasai mwy o'r pelennau ffrwydrol yn ymddryllio wrth syrthio ar y ddaear, yn lle ymgladdu yn y llaid. Er hynny, ni allai daear Waterloo fod yn sychedig iawn ar ôl yfed gwaed hanner can mil o laddedigion a chlwyfedigion.
Y ddau dro y bûm i'n ymweled â maes Waterloo. ni welid un march rhyfel yn cloddio'r dyffryn, ac ni chlywid un waewffon yn tincian ar ddwyfronneg y marchog. Yr oedd llais yr utgorn, twrf tywysogion, a'r bloeddio, wedi distewi. Nid oedd yno ddim sŵn oddieithr sŵn yr adar yn canu yn y coed; dim mwg oddieithr y mwg oedd yn esgyn o simnai ambell fwthyn; na dim llwch heblaw'r llwch a godai gyr o ddefaid ar y ffordd. Y mae'n awr dawelwch lle y bu unwaith gyffro mawr. Doe, yr oedd y maes hwn yn goch gan waed; neithiwr fe olchwyd ei wyneb â glaw o'r nefoedd, a'r bore fe'i sychwyd â phelydrau'r haul; fel erbyn heno y mae maes Waterloo yn bur debyg i'r hyn ydoedd gan mlynedd yn ôl, oddieithr ei fod yn ffrwythlonach gan lwch esgyrn y lladdedigion. Yn ddiau y mae'r ddaear yn fwy anghofus hyd yn oed na'i thrigolion.
ALLAN O'R Geninen, EBRILL A GORFFENNAF, 1899.
