ei wobrwyo am ddysgu ac adrodd penodau, &c. Ni byddai byth yn uethu enill ei wobr ond iddo roddi ei feddwl at hyny, a byddai yn dal y penodau hyny yn ei gof, nes oedd fel math o fynegeir byw. Pan yn bumtheg oed daeth at grefydd; bedyddiwyd ef gan Mr. S. Williams, gweinidog y Bedyddwyr yn Nantyglo; ac yn fuan wedi hyny anogwyd ef i draddodi darlithiau yn yr ysgol Sul, yr hyn a wnai yn Gymraeg neu yn Seisneg. Derbyniwyd ef i athrofa Pontypool, Ionawr 10fed, 1848. Nid oedd ei gyfansoddiad mor gryf ag oedd angenrheidiol wrth fyned i wynebu ar ei fyfyriaeth athrofaol, oblegyd yr oedd yn fyfyriwr mor ddwys; ond daliodd ei dir yn lled dda hyd onid aeth yr haf canlynol i gasglu at y coleg, yn nhref Penfro, lle y cafodd wely llaith. Efe a ddaeth adref wedi cael saeth farwol yn ei gyfansoddiad. Ymdrechwyd cael y meddygon goreu ato, ond bu y cyfan yn ofer. Darfod yr oedd er pob ymdrech i'w iachau. Yr oedd yn mynwes yr eglwysi cymydogaethol yn gystal a'r eglwys y perthynai iddi. Yr oedd pawb am iddo gael byw; ond rhoi fyny y babell bridd a wnaeth yr enaid i fyned i'r "ty nid o waith llaw, tragywyddol yn y nefoedd.'
BEYNON, WILLIAM, Llangynwyd, a gafodd ei eni yn y flwyddyn 1774, mewn lle, y mae yn debygol, yn sir Gaerfyrddin. Cafodd ei ordeinio yn weinidog ar yr eglwys Annibynol yn Bethesda, Llangynwyd, sir Forganwg. Yr oedd fel dyn yn hawddgar a serchog, yn cael ei hoffi gan bawb a'i hadwaenai. Yr oedd o egwyddor onest a hollol ddiddichell; fel crefyddwr, yr oedd yn ffyddlon, gwresog, a phrofiadol; ac fel pregethwr, yr oedd yn hwylus a gwlithog, goleu a chymhwysiadol. Ond nid oedd William Beynon heb ei wendidau mwy na dynion ereill. Y mae gan bob dyn ei bechod, ei brif bechod, a'i "bechod parod i'w amgylchu." Y mae rhai pechodau yn hawddach denu dyn i'w cyflawni nag ereill; ac wedi teimlo galar dwys ar ol cyflawni pechod, a gwneuthur penderfyniad i'w wrthwynebu, eto, profedigaeth fechan a'i llithia lawer pryd i gol ei bechod anwyl. Bydded i ni efelychu W. Beynon gyda golwg ar ei rinweddau, ac ysgoi ei wendidau. Y mae wedi gadael gwlad y pechu, a dianc ar bob gelyn, ac wedi myned i'r wlad y dywedodd yr emynwr am dani:—
"Nid oes yno gofio beiau,
Dim ond llawn faddeuant rhad;
Poenau'r groes, a grym y cariad,
A rhinweddau maith y gwaed;
Darfu ofn, darfu ofn, &c.,
llawenydd yn ei le."
BEYNON, PARCH. BENJAMIN, oedd weinidog y Bedyddwyr yn Nghaerfyrddin a'r Penryncoch. Nid oes genym hanes pa le y ganwyd Mr. Beynon, na phwy oedd ei rieni. Yr oedd yn aelod o'r eglwys a ymgyferfydd i addoli Duw yn Nghapel Seion, Merthyr Tydfil, ac yn cyd-ddechreu pregethu a'r diweddar Barch. D. Jones, o Drefdraeth, sir Benfro. Yn y flwyddyn 1796, urddwyd ef yn weinidog ar yr eglwys sydd yn awr yn addoli yn y Tabernacl, Caerfyrddin. Adfywiodd yrachos yn fawr dan ei weinidogaeth ; llanwodd yr addoldy o wrandawyr, a derbyniwyd nifer
lawr o aelodau newyddion. Yr oedd yn weinidog neillduol o ymdrechgar, o gyrhaeddiadau mawrion, ac o ddoniau hynod o enillgar. Ond er pob peth, o herwydd rhyw amgylchiadau ni bu ei arosfa yma ynhir. Efe oedd y gweinidog sefydlog cyntaf yn Penrhiwgoch, a gofalodd am yr eglwys hono dros amryw flynyddau, a thystiai llawer nad oedd ei lafur yn ofer. Yr oedd yr achos yn flodeuog yn ei amser ef, fel y trowyd llawer o gyfeiliorni eu ffyrdd. Bedyddiwyd lawer yn Llanon a Llandybie. Ond oblegyd rhyw amgylchiadau anghysurus, rhoddodd Mr. Beynon ei weinidogaeth i fyny, ymadawodd ar lle, ac aeth i Lundain, ac aelododd ei hun yn un or eglwysi Saesnig, le yr arosodd hyd ei farwolaeth
BIDWELL, MORRIS, a ddaeth yn berchen bywioliaeth eglwysig St. Mair, Abertawe, ar fwriad allan Morgan Hopkin am ryw anghymwysder. Yr oedd efe yn cymeradwyo y weithred a wnaed er lledaeniad yr efengyl; ond nis gellir penderfynu pa un a oedd yn Anghydffurfiwr ai peidio. Walker a ddywed iddo farw yn Abertawe, cyn yr Adferiad; ac achwynir arno gan y Crynwyr, fel wedi ymddwyn yn angharedig tuag rai e'u pregethwyr yn y flwyddyn 1658. Nid oes genym ddim yn ychwaneg i ddyweyd am dano.
BLACKWELL, JOHN, bardd ac ysgrifenydd Cymreig rhagorol. Ganwyd ef yn y Wyddgrug, sir Callestr, yn y flwyddyn 1797. Ei rieni oeddynt mewn sefyllfa isel yn y byd; ac y mae efe yn un arall o'r niferi lluosog o engreifftiau sydd genym yn y Dywysogaeth, o bersonau a ddyrchafasant eu hunain trwy eu hymdrechion personol, o gyflwr o ddinodedd i sefyllfaoedd o hynodrwydd mewn llenyddiaeth. Cafodd ei osod i ddysgu galwedigaeth crydd, yr hon alwedigaeth a ddylynodd am lawer o flynyddau, yn ei dref enedigol. Amlygai awydd mawr am lyfrau er yn ieuanc, a defnyddiai bob cyfleusdra er diwyllio ei feddwl. Yn y flwyddyn 1823, arweiniodd ei alluoedd barddonol ef i gael ei ethol yn fardd i gymdeithas Gymreigyddol Ruthyn, oddiwrth yr hon y derbyniodd ei dlws arian cyntaf, am yr awdl oreu ar "Enedigaeth Edward II. yn Nghymru;" a gwobr arall am yr araith oreu ar "Ardderchogrwydd y Gymraeg." Yn mis Mai yr un flwyddyn, enillodd ddwy wobr, am draethawd a chan, mewn eisteddfod a gynaliwyd ya Nghaerwys; ac yn eisteddfod Wyddgrug, a gynaliwyd yr Hydref canlynol, efe a enillodd y wobr ar destun y gadair—am yr awdl oreu ar "Faes Garmon;" ac un arall am yr araith oreu ar "Undeb a Brawdgarwch." Yn Medi, 1824, enillodd y tlws a roddid yn wobr yn eisteddfod Powys, a gynaliwyd yn y Trallwm, am y traethawd goreu ar yr "Iaith Gymreig, ei hardderchogrwydd, y lles o'i meithrin, a'r moddion tebycaf i sicrhau ei pharhad a'i llwyddiant," yn nghyd a dwy neu dair o wobrwyon llai. Gan ei fod yn awyddus i dderbyn urddau santaidd, galluogwyd ef trwy haelionusrwydd ei gyfeillion ac edmygwyr ei
