Tudalen:Geirlyfr bywgraffiadol o enwogion Cymru 1870.pdf/16

Caerfyrddin, ag a gonffirmiwyd yn Gadair Cerdd Dafod i holl Wynedd
a Phowys, yn Eisteddfod gyntaf Caerwys, yn sir y Fflint. Bydded
hysbys i bawb o foneddigion a chyffrediniaid, fod Eisteddfod ar wyr
wrth gerdd dafawd a thant, o fewn tref Gaerwys, yn swydd Fflint, yr
ail ddydd o fis Gorphenaf, yn y bymthegfed flwyddyn o goronedigaeth
Harri yr wythfed, ger bron Richard ab Hywel ab Ieuan Fychan, Yaw.,
ac o gytundeb Syr William Gruffudd, a Syr Robert Salsbri, a thrwy
bresenawl gynghor Gruffydd ab Ieuan Llywelyn Fychan, a Thudur
Aled, bardd Cadeiriawg, a llawer o foneddigion a doethion eraill, er
gwneuthur trefn a llywodraeth ar wyr wrth gerdd dafawd a thant, ac
ar eu celfyddyd; nid amgen i gadarnhau a chyfrymiaw y Pencerdd-
iaid, a'r sawl a gafas radd o'r blaen, i raddu y sawl a'i haeddai, ac i
roddi i eraill ysbus i ddysgu ac i fyfyriaw yn nesaf ag y galler wrth
gydwybod, ac wrth hen ystatyd Gruffydd ab Cynan. Llyma y rhai a
raddiwyd yn Nghaerwys; Tudur Aled a ganiadwyd ac a gyfrymied yn
athraw cadeiriawg, i arwain ariandlws, fal yr oedd er pan ei cymerasai
dan ei berygl i'w ddwyn o'r lle yr oedd." Greut.
Mae yn debygol wrth hyn i Dudur Aled gymeryd ariandlws ei
ewyrth D. ab Edmwnt, a'i arwedd ar ei ysgwydd heb ganiatad
rheolaidd Eisteddfod. Cadair aur neu arian oedd tlws Pencerad
Cerdd dafod, ac iddo y perthynai arwain y tlws hwnw ar ei ysgwydd,
yn arwydd ei fod yn athraw o Bencerdd yn warantedig o farn
Eisteddfod. Cadair Prydydd a ddengys ei awdurdod o gyfeistedd ac
yngmadaeth; a phob tlws arall a ddengys gelfyddyd a'i harweiniai.
Gorphwysle pob ariandlws yw llys arglwydd y cyfoeth y bo yuddo
yr Eisteddfod ac yno ei dychwelir pan fo marw y Pencerdd a'i
harweinio.
O bydd ariandlws yn gorwedd yn segur yn ei gorphwysle
bríodol, yn ol gorchymyn yr athraw a'r dygiawdwr diweddaf a fu yn ei
arwain, a bod Pencordd yn clywed ei hunan yn abl i'w ddwyn wrth
fraint ei gelfyddyd, ac i ateb drosto ei hun, ei chymeryd a all oddiyno,
dan rybudd cyflawn un dydd a blwyddyn, yn mhob ffair, a marchnad,
a llys cyfreithiawl, o fewn ei dalaeth, i ddangos ei fod yn cymeryd yr
ariandiwe dan ei berygl, ac yn ymadneu o hono, sef honi fod ganddo
hawl i gadw meddiant o'r ariandlws a bod yn gyfrifol am dano, a
rhoddi ei lawnwerth yn arian neu aur yn wystl am dano, heblaw ei
radd warantedig o Eisteddfod neu neithiawr riawl. Dysgybl Pen-
cerddaidd yn unig a allasai hawlio'r ariandlws; ac yn yr Eisteddfod
nesaf a fytho byddai raid iddo ddangos ei fod yn abl i'w hadneu a'i
chadw o nerth celfyddyd a gwybodau Awen. Aeth Tudur Aled drwy
y defodau byn yn rheolaidd, a chyfrymiwyd ef yn Eisteddfod Caerwys
yn athraw Cadeiriawg i arwain ariandlws, ac o hyny allan i'r dalaeth
ei gymeryd yn athraw yn ei gelfyddyd ef.-Greal, Rh. 2.
Pethau diweddar o waith D. ab Edmwnt a Gutyn Owain yw rheol
mesurau Tudur Aled gan mwyaf, "Nid amgen na phedwar mesur ar
hugain yn gynifer Cadair Cerdd Dafod, herwydd dosbarth a wnaeth-
pwyd ar fesurau gan Ddafydd ab Edmwnt, a gwedi hyny a gonffirm-
iwyd herwydd y dangos armi, gan Theodor Aled, Bencerdd, yn
Eisteddfod gyntaf Caerwys; a baru yn ofor fesurau pob mesur arall,
ag ni weddai i brydydd o Bencerdd eu canu a'u dangos ger bron
Eisteddfod."-Cyf. y Beirdd.
16
Mil, pum cant, rhifant y rhed,-a rhagor
Pump ar hugain, rhodded
Yn ddeddf bwys beirdd Caerwyn ged,
Kheolau Tudur Aled GKUFFYDD HIBAETIOL,