Tudalen:Geirlyfr bywgraffiadol o enwogion Cymru 1870.pdf/45

Mrut y Saeson dyma'r hyn a ddywedir." Anno ixs vi., y bu varw
asser archesgop y bruthanyait." Ysgrifenodd Asser gryn lawer o lyfrau,
medd rbai, ac nid oes dim llawer o ddadl yn mysg neb nad efe oedd
awdwr y llyfran canlynol. 1. "Life of King Alfred." 2. "Annales
Britannice." 3. "Aurearum Sententiarum Enchiridion." 4. "A Book of
Homilies." 5. "A Commentary on Boethius." 6."A Volume of Letters."
Ofer ydyw myned dros yr haeriadau moelion a ddygodd rhai dros en
cred mai yr un oedd efe a'r Bardd Glas o'r Gadair, a Geraint Fardd
Glas, oblegyd ni feddant ar ddim seiliau i'w coelion. Deuir ar ei
draws yn ei le priodol.
ATHRWYS, a elwir hefyd Athrius ac Adras; mab ydoedd i Meurig
ab Tewdrig, brenin Morganwg. Efe a ddilynodd ei dad i frenhiniaeth
Gwent a Morgauwg odklentu'r flwyddyn 575. Camgymerodd rhai of
am yr enwog frenin Arthur, oherwydd tebygolrwydd enw y ddau i'w
gilydd. Mab iddo ef oedd Morgan Mwynfawr, yr hwn a'i dilynodd fel
brenin, ac oddiwrth y Morgan hwn y cafodd Morganwg ei henw.
Gadawodd Athrwys diroedd i eglwys Llandaf; gwelir copi o roddiad y
tiroedd hyny yn y Liber Landavensis.-W ms. Em. Welsh.
AUBREY (SYR JOHN, BAR.), D.C.L., yr hwn a gynrychiolodd air
Buckingham ryw hyd yn y senedd, ac wed'yn dros wahanol fwrdeis-
drefi. Penodwyd ef yn arglwydd y Llyngeslys yn 1782, ac yn arglwydd
y Trysor neu Ganghellydd yn 1783, yr hon swydd a roes i fynn yn
1789. Bu farw Mawrth laf., 1826, pan oedd yn cael ei ystyried yn
dad y Senedd; a'i nai ef, brawd hynafi Thomas Aubrey, Yaw, yw y
barwnig presenol. Y mae y teulu yn awr wedi gadael hen drigfa
Gymreig ei hynafiaid, Llantryddyd, yn mro Morganwg, i syrthio yn
adfeilion, gan fod ganddynt ddau balas arall yn Lloegr.- Burke's
Peerage and Baronetcy. Meyrick's Donne's Heraldry.
AUBREY, (WILLIAM), LL.D., oedd yn deilliaw oddiwrth Syr
Reginald Aubrey, a gynorthwyodd Bernard de Newmarch i ddarostwog
y Cynury, ac a gafodd diroedd Abercynfig a Slough fel ei ran o'r
anrlaith. Yr oedd Dr. Aubrey yn broffesydd o'r gyfraith yn Rhyd-
ychain, yn un o gynghor y Terfynau, ac yn un o feistriaid yr Ymofynion
i'r frenines Elizabeth. Ei wraig oedd Welliford, ferch i John Williams
o Tainton. Bu farw Gorph 23ain, 1595. Efe ydoedd boneyff-dad yr
Aubreyaid o Lantryddyd, yn sir Forganwg, trwy i'w fab ieuangaf, Syr
Thomas Aubrey, briodi Mary, ferch ac aeres i Anthony Mansel, Yaw.,
o'r lle hwnw; a mab i hwnw, Syr John Aubrey, oedd yn byw yn
Llantryddyd yn amser y rhyfel gwladol, a'r weriniaeth, ac a fu yn
neillduol o aiddgar dros y deyrniaeth, nid trwy gymeryd arfau o blaid
y Siarliaid, eithr trwy noddeda, yn ei balas yn Llantryddyd, holl
gyfeillion y deyrniaeth, a ystyrid wedi eu hymddifadu o fywioliaeth,
yn enwedig gwyr eglwysig, trwy eu troi o'n lleoedd, o blwyfan neu
gelegan. Yr oedd palas Llantryddyd fel math o goleg y pryd byny,
gan nifer gwyr o ddysg a ymdeithient yno. Yno y cafodd yr archesgob
Usher nodded, gyda'i deulu, pan y gorfu arnynt adael Castell Caer-
dydd, lle yr oedd mab-yn-nghyfraith yr archesgob yn llywodraethu
ac yr ymosodwyd arnynt yn arw gan y werin, pan oeddynt yn ceisio
tynu tua Chastell St. Donets, am nodded. Fel gwobr am ei letygarwoh
iwr ei blaid, darfu i Siarl II., agos cyn gwybod ei fod yn safadwy ar
ei orsedd, ei gren Gorph. 23ain, 1660, yn Farwnig. Bu Syr John
Aubrey, y trydydd Barwn, yn aelod Seneddol dros Gaerdydd, a'r hwn
a fu farw yn 1743. Gorwyr i hwnw oedd Thomas Aubrey, Ysw., a fu