Tudalen:Gweledigaethau y bardd cwsg (IA gweledigaethauy00wynn).pdf/52

AR FESUR 'GWEL YR ADEILAD.'

1. Gwel, ddyn, adeilad hyfryd,
O'r llawr i'r nen yn unyd,^[1]
Daiarfyd dirfawr;
Ei Phensaer a'i Pherchenog
Yw'r Brenin Hollalluog,
A'i Llywyd tramawr;
Y byd, ei gaer, a'i gyrau i gyd,
O do'r ser cànaid
Hyd farth,^[2] ysgrubliaid,
Pysg, ac ymlusgiaid,
A'r hediaid fwy na rhi’,
A roed, O ddyn! yn ddeiliaid,
Er teyrnged fach i ti:
I ddyn, ac yntau iddo'i hun,
Y gwnaeth IEHOFAN
Yr adail yma,
Fel ail nef leia',
Tan lawen heulwen ha’,
A'r cwbl, eithaf terfyn,
A wyddai ddyn^[3] oedd dda.

2. Ond cyntaf blysiodd wybod
Y drwg, a chael o bechod
Gynnwysiad bychan,
Hi aeth yn anferth gawres,
Gwae ddynion faint gwyddanes,^[4]
I dd'wyno'r cyfan :

1. Cyflawn, llwyr, cyflwyr, hollol
2. Llawr, y llawr. Y mae y gair ar gyffredin arfer yng Ngwent a Morganwg, ac mewn rhai parthau o Wynedd. Defnyddir parth weithiau yn yr un ystyr.
3. 'A wyddai ddyn'=a wyddai dyn
4. Gwyddanes, gwyddones, neu gwyddan (o gwŷdd), yn briodol a ddynoda un yn meddu ar wŷdd neu wybodaeth; un wybodus; ond yn gyffredin, arferir y gair, megys yn y lle hwn, mewn ystyr drwg, am un wybodus neu hyddysg yn y gelfyddyd ddu; dewines, swynwraig, gwrach, gwyll, ellŷlles. Yn yr ystyr hwn, gwiddan, gwiddon, gwiddanes, yw y dull cywiraf i ysgrifenu'r geiriau. Gwyddanes (=duwies y coed) a ddaw o'r gwreiddyn gwŷdd (=coed)