Tudalen:Gwrid y Machlyd.djvu/14

Oddi ar Wicidestun
Gwirwyd y dudalen hon

Ond cyn hir wele wyneb y bardd yn pruddhau a chyn iddo gael gafael ar gan ei galon daeth gwrid fel ffoadur brysiog ar dro dros ei ruddiau, a phesychu bradwrus gydag ef. Naturiol oedd gofyn, beth sy'n cerdded enfys eu gwynfyd? ai blaendywynion rhyw "Ddeffrobani" yr yfodd gymaint o'i swyn, neu ynten wrid y machlud cynnar? Ysywaeth, daw "caledi'r graig a'r hin" i siarad yn y man, oblegid, os oedd ei ebill ef yn gryfach na'r clogwyni, yr oedd eu llwch yn wenwyn marwol iddo.

Un o blant Glanypwell, Blaenau Ffestiniog, ydoedd. Yno, ym Mryntirion, y ganwyd ef, yn fab i Alun Mabon Jones a'i briod, a galwyd ef Richard. Derbyniodd ei addysg yn ysgolion dydd Glanypwll, a Phensarn, Amlwch. Aeth i Fon at ewythr iddo, a thra bu yno dechreuodd farddoni. Bu rhai o feirdd Amlwch yn rhywiog iawn wrtho, ac anogasant ef i ddal ati, yn enwedig gwyr fel David Jones a Dyfrydog. Enillodd glust a llygad y cylch pan gipiodd wobr bwysig am draethawd ar Forgan Llwyd o Wynedd.

Ar ôl dychwelyd i 'Stiniog, troes i weithio i'r chwarel, ond bu dilyn gorchwyl y "meinar" dan y ddaear yn ormod treth ar ei gorff iraidd, a thuag wyth mlynedd yn ôl pallodd ei iechyd yn llwyr. Rhoes gynnig ar waith ysgafnach, eithr, er brwydro am fyw, a threulio ysbeidiau maith ym Machynlleth a Thalgarth, nis adferwyd. Ar Ddydd y Cadoediad 1940, angau a orfu, a chafodd yntau yr "hir hedd" y canodd droeon amdano. Gwyddai o'r gorau fod awr yr ymddatod yn nesáu. Dywedodd wrth Olygydd y gyfrol hon am gymryd gofal o'i bapurau, a nododd y fan y carai huno yng nghalon wenithfaen Bethesda, ac fe'i cafodd.

Llais o ganol yr ymdrech ddibaid hon a glywir yn y llyfr. Cerddi cystudd ydynt, a gwyrth ymron ydyw bod un yn gallu canu mor ber a chysgod y bedd yn ei ddilyn ar hyd y ffordd, Daliodd i ennill cadeiriau lawer o'r dydd y barnodd Llwyd Eryri ef yn orau yn llanc ugain oed.

Efallai y cofir amdano fel un a afradodd lawer ar ei awen ar lwybrau galar, oherwydd prin yr hebryngid neb at Droed y Manod Bach" nad oedd ef a phennill neu