We'll ask for a Guide, and to Snowdon we'll go, |
Dyma fel y traetha gwr na fynn i'w enw mo'r ymddangos am athro ac athrawes o'r amser gynt, yr athrawes yn un y bu ef ei hunan dan ei gofal: "Gan y dywedir cymaint o bryd i bryd am aneffeithiolrwydd yr hen athrawon, gellir dywedyd rhywbeth ar yr ochr arall ymherthynas à dau ohonynt a fu mewn ysgol neilltuo!. Darfu i liaws o'r hen athrawon wneuthur gwasanaeth y mae ei ol ar Gymru heddyw, gan flewyna ryw fain fywioliaeth oddiwrth geiniogau'r plant a rhoddion cardod eglwysi neu wyr boneddigion. Un o'r ysgolion lleiaf yn eich cylch chwi [sef yn y gyfrol hon] oedd yr ysgol, ond hi fu yn bostio pethau mawrion yn y ffordd o athrawon. Ymhen rhyw gymaint o flynyddoedd ar ol canol y ganrif o'r blaen y bu farw mewn gwth o oedran y cyntaf o'r ddau; a chlywais gryn lawer yn ei gylch o bryd i bryd, yn enwedig gan ryw ddau neu dri o'i hen ddisgyblion. Bu pobl yn ymgynghori âg ef fel dewin ar un cyfnod, er y darfu hynny yn llwyr ddeg neu ugain mlynedd cyn ei derfyn ef. Fe ddywedai hen ddisgybl iddo a oedd yn 76 oed yn 1922, mai ei hoff bynciau oedd marwolaeth a phynciau cysylltiedig â hynny, a bod ganddo lawer o wybodaeth ar y naill fath a'r llall i'w chyfranu. Ond nid ganddo ef ond gan eraill, lawer blwyddyn yn ol, y clywais i amdano fel dewin. Cof gan un amdano mewn hen gôb lwyd fawr a'i dwy boced Patagonia enfawr, ac fel y gwelodd ef ar un tro yn tynnu allan ohonynt gryn dwysged of lyfrau, nid llai na digon i lanw llond basged ymenyn. Ymhlith y llyfrau yr oedd amryw hen almanaciau y ddeunawfed ganrif d waith Mathew Williams, ynghyd â chyfrol Cornelius Agrippa ar Wagedd y Celfyddydau a'r Gwyddorau. Fe ddywedai'r hen athro mai'r rheswm am yr enw gweledyddion yn yr ysgrythur oedd yr edrychai'r gweledydd i ddau ddarn crisial am gyfar-
