mewn pellter mawr oddiwrth eu heglwysi priodol eu hunain. Mae Capel Curig yng nghantref Llechwedd Uchaf.
Fe draetha Pennant ei lên i'r perwyl yma dros saith ugain mlynedd yn ol: "Rhydd eglwys fechan Capel Curig ac ychydig dai gwasgaredig ryw fymryn o fywyd i'r ardal anial yma. Dyma'r Wyddfa a'i holl feibion, Crib Coch, Crib y Distill, Lliwedd yr Aran, ac aml un arall, yn ymagor yn y golwg, gan wneud hon y fynedfa geinaf o lawer i'n Halpau clodforus. Terfynau'r dyffryn hwn, ar un ystlys, ydyw gwaelod y Foel Siabod gam, a'r Gludair Bach ar yr ystlys arall, ac amryw fryniau eraill o lai bri . . . . . Ynghanol nant ymhell islaw [o'r Glyder fach] fe ymgyfyd y Trifaen hynod, yn ymlunio i ffurf pyramid ar yr ochr yma, yn noethlwm ac ysgythrog. . . . . Aethum dros wastadedd y Waun Oer, hanner milltir o led. Oddiwrth ei ymyl mewn ceunant enbyd mi welais Lyn y Bwch Llwyd, ac yngwaelod y nant, wrth droed y Trifaen, Lyn Ogwen. Mae'r ffordd oddiyno i Nant Ffrancon yn dwyn yr enw Benglog, y llwybr march mwyaf erchyll yng Nghymru, wedi ei dorri'n risiau am gryn bellter yn y dull garwaf. Ar un ystlys mewn ceuedd dwfn dan greigiau cwympiedig yr oedd unwaith ymguddle Rhys Goch Eryri, bardd mynydd. Dylifa dyfroedd pum llyn i lawr clogwyn canol y Benglog, ac ymunant yng nghefn llif yr Ogwen. . . . . . Mi welais fugeiliaid yn llamu o bigyn i bigyn ar y clogwyn uchel, fel yr ymddangosent i mi o'r gwaelodion fel bodau ar ryw fath arall yn gonofio yn yr awyr.
"Mae'r Trifaen o'r gwaelod yma yn edrych yn debyg i wyneb dyn yn gogwyddo'n ol. Gwelir yn eithaf amlwg y talcen, y trwyn, y gwefusau a'r én, a gallech chwanegu'r farf heb dynnu rhyw lawer ar y dychymyg, sef barf hen dderwydd. "Chwedl y bugeiliaid am Gwm Idwal ydyw ei fod yn dram- wyfa demoniaid, ac na faidd dim aderyn ehedeg dros ei ddyfroedd melltigaid, marwol fel eiddo Afernws. Yn ymyl y lle yma y mae chwarel enwog am hônau rhagorol.
"O Gwm Idwal yn ol i'r uchelterau a adewais eir dan y dibyn enbyd acw, sef Castell y Geifr. . . . . . Sylwch ar y dde ar y graig agennol acw a elwir Twll Du a Chegin y Cythraul. Bwlch erchyll ydyw ynghanol clogwyn mawr du, yn ymestyn o ran yr hyd oddeutu 150 o latheni, o ran dyfnder oddeutu cant,
