sef adeiladau yn perthyn i Blas Llanfaglan yn ymyl Porthlleidiog.
"Yr athrawon a'r athrawesau yn yr ysgol hon, mor bell ag yr wyf yn cofio, oedd: Mri. R. Humphreys Plas Llanfaglan, Richard Hughes Tŷ eiddew, Griffith Jones (hwsmon Plas Llanfaglan), Griffith Williams, saer o'r dref a diwinydd galluog oedd wedi darllen llawer, Thomas (?) Thomas Isalun, brawd yr wyf yn meddwl i'r Parch. Robert Thomas Garston, fy nhad [Capten Griffiths], a'r Misses Humphreys Plas Llanfaglan. Heblaw Mr. G. Williams, deuai amryw eraill o'r dref i gynorthwyo. Yn eu plith yr oedd Mr. William Griffiths, nai i Mr. Williams Glanbeuno, wedi hynny o Fachynlleth. Hen lanc ydoedd ef a gymerai ddyddordeb mawr mewn achosion cenhadol yn y dref, Glanymor a Mark Lane, yn gystal a Brynglas. Rhoddai Feibl yn wobr i bob un a ddysgai'r Salm fawr-Beibl ymylon gilt a bwcl melyn, yr un fath i bob un. Symbylodd lawer i drysori rhannau helaeth o'r Beibl yn eu cof. Mawr y son pan fyddai un o'r ysgolheigion wedi adrodd y Salm fawr yn yr ysgol i Mr. Griffiths, a derbyn y wobr.
"Yn y prynhawn a'r hwyr ae aelodau'r ysgol naill ai i'r dref ai i'r Bontnewydd. Yr oedd Bontnewydd y pryd hynny yn daith Saboth gyda Chaeathro. [Adeiladwyd Penygraig yn 1863.] Yr wyf yn cofio fod tipyn o ddadleu pa le y dylai y capel fod. Yr oedd Mr. Humphreys Plas Llanfaglan yn gryf o'r farn mai ar y groeslon yn ymyl yr efail, lle mae'r eglwys newydd yn awr. Meddyliai fy nhad mai yn ymyl Porthlleidiog y byddai oreu. Yr hyn oedd ganddo ef mewn golwg oedd. cyfleustra'r morwyr a lechent yno yn llu mawr yr adeg honno. Credaf mai rhyw gytundeb rhwng y ddwy farn yw'r safle presennol.
"Yr wyf yn meddwl mai'r cyntaf i bregethu yn y capel oedd y Parch. Thomas Jones [Eisteddfa, Criccieth], gweinidog gyda'r Anibynwyr, a pherthynas i Mrs. Jones Cefncoed plas. Y ddau eraill i bregethu ar yr agoriad oedd, y Parchn. David Jones Treborth a Robert Thomas Garston. Yr oedd Mr. David Jones a Mr. Humphreys yn gyfeillion mawr, a pharai hynny i Mr. David Jones ddod i Benygraig yn lled aml. Paratoi i ddod yno at y Saboth yr oedd pan gafodd yr ergyd o'r parlys brofodd yn angeuol iddo.
