Dengys yr hanes uchod gyflwr y bobl yn y cyfnod hwnnw, a'u golygu ar wahan i gysylltiadau crefyddol. Gellir cael golwg arnynt yn yr un cyfnod mewn cysylltiad mwy uniongyrchol â chrefydd drwy gyfrwng llythyr a ysgrifennwyd gan William Edwards, ysgolfeistr, at ysgrifennydd ymddiriedolwyr ysgol Dr. Daniel Williams yn y dref. Rhoir dyfyniadau o'r llythyr. "Ionawr 3, 1744. Yr wyf y dydd heddyw i ymddangos yn llys yr esgob ym Mangor. Mr. William Williams, vicar Llanbeblig a Chaernarvon, sydd wedi fy rhoddi ynddo o achos fy ysgol. . . Dywedodd, chwi a ddygasoch ddieithriaid i'r dref.... Y dieithriaid hyn oedd ddau weinidog ymneilltuol o sir Drefaldwyn, sef Mr. Lewis Rees Llanbrynmair a Mr. Jenkin Jenkins Llanfyllin, yn myned i sir Fon i bregethu. . . Cymerodd rhai gelynion sylw o hyn.... Aethant a dywedasant y chwedl i'r vicar, a chododd yntau dorf afreolus i fyned i chwilio am y pregethu, a gwnaethant ddigon o ddrwg mewn amryw fannau, megys torri tai a churo pobl. . . . Mae y dyn yma yn amcanu fy ninistr. Mae ef a'r canghellydd newydd yn meddwl diwreiddio crefydd allan o'r wlad. Ysgymunodd y canghellydd ddyn ieuanc defosiynol a duwiol, aelod o'n cynulleidfa ni, am ddysgu pobl i ddarllen Cymraeg. Mae y vicar yma a'r canghellydd newydd a holl bersoniaid a churadiaid y wlad, yn pregethu erledigaeth hyd y gallant, ac yn gosod pobl grefyddol allan yn y ffurf dduaf a gwrthunaf sydd yn bosibl iddynt, fel y casaer ac yr erlidier hwy. Maent wedi rhoddi yr holl wlad ar dân mewn poethder berwedig, fel nad oes dim llonydd i'w gael, ond dirmyg a chenfigen a malais a difenwad. Curir a baeddir pobl ar y ffordd fawr. Mae arnaf arswyd am fy mywyd, os af i rywle allan o'r dref. Y Methodistiaid y rhai a ddaethant i rai parthau o'r wlad sydd wedi achosi hyn oll; oblegid y mae y rhai a ddeffroir ganddynt yn syrthio ymaith ac yn ymuno â ni, ac y mae hynny wedi gwneud y clerigwyr yn wallgof yn eu herbyn hwy a ninnau. Yr ydym ni a hwythau yn cael ein cyfrif yr un peth. Mae y clerigwyr wedi gyrru y wlad yn wallgof a gwaith gwallgof a wneir ganddynt. Beth bynnag a wnant hwy i ni, ni chawn na chyfraith na chyfiawnder gwnawn a fynnom; ac y mae y werin afreolus, wedi deall hynny, yn ymhyfhau yn fwy i wneuthur unrhyw ddrwg a fynnant." (Hanes Eglwysi Anibynnol iii. 235.)
