achlysur i niweidio llawer ar y cynnydd gwanaidd, ac i beri i'r sêl a'r gweithgarwch ymado o'r eglwys.
Yn y flwyddyn 1841 aeth Edmund Evans, Clwydfardd, a Richard Hughes, i Gyfarfod Talaethol yn Nolgellau, i ddadlu dros yr achos, ac i ymbil ar ei ran. Wedi trafodaeth faith, rhoed caniatad i Mr. Edmund Evans fyned ar daith i gasglu, er diddyledu'r capel ym Mhorthmadog. Gwnaeth Mr. Evans ymdrech arbenig; ymwelodd â llawer o eglwysi yng Ngogledd Cymru; ac o fewn 230 o ddyddiau efe a bregethodd 291 o weithiau, ac a gasglodd y swm o £173 15s. 11c. Ond efe a fu farw cyn gweled y capel, a fu'n achos o'r fath bryder iddo, yn ddi-ddyled.
Er i'r fath ymdrech gael ei gwneud i ddiddymu'r ddyled, lleihau ac nid cynhyddu oedd hanes yr eglwys, fel erbyn y flwyddyn 1848 nid oedd rhif yr aelodau ond 21, a'r cyfraniadau chwarterol ond punt. Dyna'r pryd y daeth Mr. Robert Evans i Borthmadog, a dywed ef nad oedd ond pedwar neu bump yn mynychu'r Ysgol Sul; ac mor brin oedd y rhai oedd a'u hysgwyddau o dan yr arch fel y gorfu iddo ef, y Sul cyntaf y daeth yno, gymeryd rhan dair gwaith yn ystod y dydd. Ac nid peth dieithr iddynt, ebe efe, fyddai bod am bedwar neu bum Saboth heb weinidogaeth, oherwydd yr arferiad y pryd hynny fyddai anfon y gweinidogion i'r mannau oeddynt yn alluog i gyfranu.
Ni pharhaodd y trai yn hir. Symudodd amryw o deuluoedd lluosog a defnyddiol i fyw i'r dref; a rhai oddi wrth enwadau eraill, megis Mr. Robert Morris (tad Mr. David Morris, Oakeleys), er fod ei briod yn aelod ffyddlon gyda'r Wesleaid er's rhai blynyddoedd. Bu Mr. Morris yn noddwr hael i'r achos. Ei gymwynas gyntaf wedi iddo ymuno âg ef ydoedd, talu gweddill y ddyled oedd yn aros ar y capel, sef y swm o £60. Ac nid yn unig hynny, sicrhaodd hefyd y gyfran gyntaf tuag at adeiladu capel newydd. Mor addawol ydoedd y rhagolygon erbyn hyn—y ddyled wedi ei thalu, rhif yr eglwys yn cynhyddu, a'r awydd am waith yn cryfhau,fel y penderfynwyd tynnu i lawr yr hen adeilad, ac adeiladu un mwy.
