38
Hanes ac ystyr Enwau
O berthynas i ystyr a tharddiad yr enw Menai, eeir amrywiol farnau , fel yr awgrymwyd ar y dechreu .
Nid yw yr olrheiniad manylaf ond amcan -dyb ar y goreu. Cydnabydda yr holl hynafiaethwyr fod rhandir yn yr ynys hon yn cael ei alw wrth yr enw Cwmwd Menar ; ond braidd y cydunant mewn dim arall o ber thynas i'r lle. Tybiai Mr. Rowlonds, yn ei ymchwyliad i
wreidd -darddiad yr enw hwn, iddo darddu oddiwrth y
gair " Fretum , ” am gulfor sydd yn gorwedd rhwng Môn ac Arfon . Arwydda'r enw yn ei natur a'i ansawdd narrow water," (main -au ) ; hefyd dywed fod eau neu du yn y Ffrancaeg , yn sefyll am ddwfr. Parablir ef Maene neu Menai. Nid yw hyn yn anghredadwy, pan
ystyrir fod y Rhufeiniaid wedi tori i lawr a newid llawer o enwau eraill oddiwrth eu seiniau dechrenol ; nid yw
yn annhebygol iddynt alw y dwfr hwn yn maena , neu menai (h.y., Aqua Maenae), ac iddo mewn canlyn. iad gael ei alw felly hyd heddyw.
Hefyd, ceir amryw eiriau cyfansawdd yn terfynu yn au ac aw, y rhai a gynwys y meddylddrych o ddwfr, megys - Manaw ( Isle of Man ) Llydaw , ( Armonica ) ; Gene- au (Geneva ) h.y. , “ genau y llyn,” Llyn Llwydaw, yn sir Gaernarfon ; Alaw, afon yn Môn ; Gwlaw (rain .) Dywedir nad yw yn afresymol i ni dybied fod y gair art neu aw yn yr iaith Geltaidd yn arwyddo dwfr. Gellir
hefyd , weithiau, ychwanegu y terfyniadau trwy gysylltu llythyren ychwanegol atynt, i amrywio ac i arwyddo
rhyw neilluolrwydd, megys awy ; fel y ceir yn yr Iwer ddon avy-duff, am ddyfn -ddwr. Neu, yn fwy cyfyngedig wy, megys yn Nghymru, lle y mae yn derfyniad i am ryw eiriau cyfansawdd am afonydd, megys Dyfrdwy,
