64
Hanes ac ystyr Enwau
Groegiaid a'r Rhufeiniaid ,
Tybir mai ystyr yr enw
Dwynwen yw , “Seren Ddydd y Cymry . " Tua gwawriad y diwygiad Protestanaidd, tylododd “ Cyff Dwynwen ,” a darfu am elw y rhai a weinyddent wrth ei hallor. Yn nyddiau Owen Glyndwr, bu ychydig o ffrwgwd boeth yn nghylch y “ cyff.” Gosododd un
Iorwerth Fychan, person Llanddoget, yn sir Ddinbych, ei law ar yr offrymau ; ond rhoddodd Griffith Young, Ll.O., Canghellwr y Tywysog Owen , derfyn ar drician Iorwerth .
Cyfeirid at y ffrwgwd hon mewn hen weithred Lla
din, yr hon sydd ar gael hyd heddyw . Dyddiwyd hi “ 19 Januarii, Anno Dom. 1404." Aneddai y prebendari – Richard Kyffin, Li.D., Deon
Bangor, yn nheyrnasiad Rhisiart III. a Harri VII., fel y sylwyd eisoes, yn Llanddwyn . Chwareuodd y “ Deon Du," fel y gelwid ef oddiwrth ei wedd dywyll, yn ol
pob tebygolrwydd, ran bwysig yn helyntion ei amserau
cythryblus. Ymohebodd trwy gyfrwng ei gyfaill, yo Esgob Morton, â Harri VII., Duc Richmond y pryd hyny, pan oedd ar encil yn Brittani, yn Ffraingc, &
chymerodd ran weithgar gyda Syr Rhys ap Tomas, o'r
Deheudir, i ddwyn oddiamgylch adferiad y teyrn hwn. Anfonai Cyffin ei negeseuau i Lydaw gyda llongau pysgota o'r goror anial ac anghysbell hon . Gallesid tybio ei fod mewn ffafr fawr gyda'r brenin ; a phe buas
ai yn ddibriod, tebyg y dyrchafesid ef gan ei deyrn i'r faingo esgobol. Cafodd rodd o diroedd lawer am ei
wasanaeth pwysig , a chaniatad i seilio a gwaddoli chan cel ar y tu deheuol i Eglwys Gadeiriol Bangor. Gwadd .
olodd mawl-dû a degymau Llangoed, Llaniestyn a Llan . fihangel Dinsylwy yn yr ynys hon. Claddwyd y
