Tudalen:Hynafiaethau Nant Nantlle.pdf/109

97
y mae gan y trigolion dliareb am rywbeth anhawdd ei ryddhau, ei fod
mor sound a phin Gutto Gethin .' Hen dy arall yn y Nant o'i waith

yw Tre Grwyn, a adeiladwyd o gylch y flwyddyn 1662. Ý prif westdy
ywy Newborough Arms, a gedwir gan Mr. R. Edwards. O'r neilldu
ychydig wele gapel y Methodistiaid , a'r Ysgoldy Brytanaidd newydd yn
Sysylltiedig âg ef. Yma y parotoir dynion ieuainc i'r athrofa yn y Bala .
Cychwynwyd yr ysgol hon gan Eben Fardd, dilynwyd yntau gan Dewi

Arfon, a golygir bi yn bresennol gan Mr. Williams. Adeiladwyd y
Vicarage sydd yma yn amser y Parch . John Williams, yr hwn a fu farw
yn y flwyddyn 1821. Mae yma hefyd Ysgoldy Cenedlaethol, yr hon sydd
dan arolygiaeth y ficer, y Parch . Mr. Price. Heblaw y pethau hyn nid

ydym yn gwybod am unrhyw le o ddyddordeb neillduol yn mhentref
Clynnog. Ond gwnai yr hen eglwys a'r capel fwy o lawer nag ad -dalu
y drafferth o ymweled â'r lle tawel, neillduedig, ac enwog hwn.
Wedi gadael Clynnog , yn nghyfeiriad Pontlyfni, yr ydym yn gadael ar
ein dehau, wrth afon Aberdusoch, fryncyn bychan a elwir Bryn y Cyrff,
.ac ar lan y mor ar ein baswy dyna Bryn y Beddau. Deugain mlynedd
yn ol, sef yn ngwanwyn y flwyddyn 1831, darfu i foneddwr Gwyddelig
dyeithr a ddaethai i letya y nos flaenorol i Fryn Cynan, daflu ei hun dros
y clogwyn hwn nes disgyn dyfnder o tua 25 lath. Yr oll a ddywedodd
pan ddaethpwyd ato oedd, “ Dead , dead , dead ." Claddwyd ef yn Ynys
cynhaiarn gerllaw Cricerth. Yn y Bontlyfni y mae capel bychan dy
munol gan y Bedyddwyr, ac yn mlaen rhyngom a Chaerynarfon, wele yn
ymddyrchafu glochdy neu dwr pigfain Eglwys St. Twrog, yr hon a adeil.

adwyd yn ddiweddar ar draul yr Anrhydeddus Arglwydd Newborough,
yr hwn sydd yn un o'r adeiladau mwyaf addurniadol a phrydferth yn
Nghymru. Cyn dyfod i'r fan hon gadawsom ar ein chwith y Tymawr,
preswylfod Hu Gadarn, a'i wraig Gwenhonwy. Y mae Hu Gadarn yn
enwog , nid yn unig ar gyfrif ei ychain badnog, eithr hefyd ar gyfrif ei

chwaeth lenyddol ; a medr ei wraig, Gwenhonwy, nid yn unig feirniadu
gweithiau ein prif awduron yn Gymraeg a Saesonaeg, eithr hefyd ymos
twng i ymdrechu am gamp o wneyd pâr ohosanau mewn Eisteddfod
Genedlaethol, a gorchfygu, a thrwy hyny roddi esiampl i'w chydryw o
deuluyddiaeth dda. Anhawdd fyddai treulio nawnddydd difyrach nag
yn ngwmni y pâr dedwydd a deallgar hyn. Yr ydym yn awr wedi

cyrhaedd ar gyfer Dinas Dinlle, einpwynt terfynol. Rhaid i ni gan hyny
droi yn ol, i fyned drachefn tua chyfeiriad Penygroes a Nantlle, gan
ddiweddu yn yr un fan ag y dechreuasom .
Nis gallwn osgoi y brofedigaeth o grybwyll gair am un cymeriad

gwreiddiol oedd yn byw nifer o flynyddoedd yn ol, gyda'i wraig a'i ferch ,
heb fod gan ' milldir o bentref Clynnog. Poenid y gŵr hwn un adeg o'i
fywyd yn fawr gan amheuaeth a oedd y wraig a'r ferch yn ei garu , ac a

fyddent yn debyg o ddangos arwyddion galar a cholled ar ei ol, pe
dygwyddasai iddo farw . Nid ydym yn gwybod pa beth yn ymddyg
iadau y merched tuag at yr hen ŵr a achlysurai y fath amheuaeth ; ond
y ffaith yw, pa le bynag yr elai, a pha bryd bynag y dychwelai, yr oedd
yr ysbryd poenydiol hwn yn ei ganlyn i bob man . Un prydnawn pen .