16
fynyddoedd Cymru er amser yr ymuniad, fel y byddwn yn gallu dygymod 3. raddau â Mlymchweliad : ein. hannibyniaeth, fel, yn )le bod ymryanniu. gwaedlyd a, pharhaus rhwng gwahanol ìwythau brodorol, a rhwng mât- dywysogion, y mae Cymru fechan. yn cael ymgysgodì rhag ymosodiadau estronol er pau yr impiwyd hî yn un â'r cyff mawr Sacsonaidd,
| PENNOD IL Parhad.Hynafiaethau..
LLANLLYFNI,
Yn y bennod ganlynol ymdrechwn osod o flaen y darllenydd ychydig o grybwyllion am.y lleoedd hynaf a hynotaf felHleoedd addoliad crêf- yddol. Pa bryd y«îiflanodd Derwyddiaeth o'r wiad $ms, ac y gwelwyd y Derwydd gyda'i farf wenllaes yn gweinyddu wrth allorau y Ôilgwyn,— yreagynodd y ffiun ddiweddaf oddiar allor Pennardd, neu y sychodd owponan gasedlyd Cromlech Bachwen, nid i gal eu lenwi mwyach gan waed ebyrth, nîs gallwn benderfynu; mag ychwaith fyned ì mewn â'r amgylchiadau allent ein cynnorthwyo î gasglu; digon yw crybwyll fod genym seiliau cryfion ì.gasglu fod Cristionogaeth wedi blodeuo yn ardal Llanllyfni mor foreu a'r, bedwaredd, ganrif. Gwyddom i eglwysi Cristionogol gael eu sefydlu, a'n bod yn flodeuog iawn o dan lywodraeth Cystenyn. Yr hâd a hauwyd yn yr erlidigaeth hlaenorol, ac a ddyfr- hawyd â gwaed y merthyron o dan Rufain bsganaidd a wreiddiodd ac a ddygodd ffrwyth toreithiog. Ao yn mysg ereill, eafodd y w]ad hon fwyn- hauo'riawelwch a'r adfywiad yn smserOystenyn. Cynheuwyd lamp yn Llanllyfni na ddiffoddwyd eto, er iddo. ymgolli o'n golwg nì yn nghanol niwl a thywyllwch y canol-oesoedd ; ac y mae yn ddilys genym mne dyma y llo cyntaf o fown tsrfynau ein€eetyn a fendithiwyd & “thŷ ì Dduw,” ac ar y cyfrif hwn y mae Eglwys Llanllyfni yn haeddu eìn sylw blaenaf . ;
Me Eglwys Uanllyfni wedi ei chysogru.ì Sant Rhedyw, neu Jhediexs, yr hwa a flodeuodd tua'r flwyddyn O.C. 816. . Am y sant hwn dywed y Tr. W. O. Pugh nad oes dím o'i haneg ar gael; ond os ocs rhyw bwys i'w roddî ar adroddiadau, y mae y rbai hyn yn rhoddille cryf ì gasglu auai brodor o Ârfon ydoedd, neu maî efe a blanodd eglwys Gristionogol gynief yn Llanllyfni. Ar un cyfnod o'i oes ceir eî fod yn llenwi ìÌe uchel yn yr eglwys yn Augustodnnum (Auiwn) yn nhir Gâl (Ffrainc). Mae eî enw yn adnabyddus fel ysgrifenydd o gryn enwogrwydd, oblegid cymer- odd ran neillduol yn nadl heresi Arius o Alexandria, yn nechreu y bed- werydd ganrif, Yr oedd yr eglwys yn Gâl yn blodeuo y pryd hyn o dan nawdd Conetantius, gwr Helena, athad Cystenyn Fawr. Heblaw fod yr eglwys bresennol yn gysegrodig i'r sant hwn, y mae gorll&w yn cglwys ffynon neillduol a elwir Ffynon Bhedyw, a thyddyn hefyd a elwir
