sj Erw, Clynnog, oedd maes yr ymdrechfawaedlydrbwng lluoedd Grnffudd sb Cynan a'r eiddo Trah8iarn ab Caradog. Heblaw Bryn Cynan, y mae yn agos i Bron yr Erw amddiffynffa o graig a elwir Craig Cynan ; 8o an derfyn Bron yr Erw y mao Pryscyni, o Prysg a Oynan, Yr oedd hefyd yn myddîn y tywysog dri o beriaethiad Gwyddelig, o'r enwau Encu- mallon, Rainallt, a Mathon, ao y me yn werth eî grybwyll mai un o'r nw Mathon yw sylfaenydd teulu y PryscynL Hefyd, y mae yn yr un gymydogaeth adfeilion lluosog a elwir Pencadleisiau, oddiwrth Pencad-
- lys. Yno mae yn ddiamheu yr oedd Pencadlys Trahaiarn. Ar odrau,
gallt Pryscyni y mae carnedd enfawr ; ac nìd neppell â'r lleyw Pen ryn-yynwent, Gellir cyfeìrio hefyd at fryn bychan ar lan yr Aber- luaoch, a elwir Bryn-y-cyrff, a llo arall a elwir Bryn-y-beddau, a Llyn- y-gelain, a chae Pen-ieg-ar-ugain; y mae y lleoedd hyn yn arwyddo rhyw gysylltiad agos âg ymladdfeydd gwaedlyd, yn yr ymgyrch arfog rhwng Gruudd ab Cynan a'r gonmeswr diawdurdod Trahsiarn ab Caradog. Acei'î Gruffudd orfod ffoi yn orchfygedig yn mrwydr Bron yr Erw, gorchfygodd eì elyn ar ol hyny yn y frwydr fyth-gofìadwy ar fynyddoedd Carno, yn 1077, pan syrthiodd Trahaiarn ar y maes, ac yr. adferwyd goreedd Gwynedd i'w 6hyfiawn etifedd, yr hwn, ar ol teyrnaau sm 5o flynyddoedd a fu f&rw, ao a gladdwyd yn Eglwys Gadeiriol Bwngor Fawr yn Ngwynedd. Gŵr o'r enw Owen Owens sydd yn byw yn awr yn Bryn Oynan, yr hwn. sydd fab i'r diweddar faenachwr adna- byddus ““Bion Owen, o Fryn Cynan.” U
BRYN-Y-GWYDION.
Gerllaw Bryn Cynan y mae bryn bychan arall, a ffermây o'r enw. Ytryn-y-gwydion, a elwir felly, meddir, oherwydd i Gwydion ab Don fod ymn yn cartrefu atn ryw gymaint o amser, Gwaredog hefyd, ar Ian afon Gwyrfai, a nodir fel ei broswylfod.. Daeth Gwydion î Wynedd gyda llu o Wyddelod, yn y-bedwaredd ganrif, a buont yma yn byw a'u hiliogaeth areu hol, yn ysbeilio, ae yn perì blinder i'r Gwyneddion hyd amser Gaewallon Law Hir, yr bwn w'u hymlidiodd i'r Werddon gydn lladdfa. fawr. Ym yfTrioeld Cymreig crybwyllir am Gwydion ab Don fel un o dri Buelydd Ynys Prydain: Buelydd yw ceilwad gwartheg, a Gwydion & ofalai am y foa) fawr, neu osgordd uwch Conwy ; “ac yn y fual hono. ugain mil ao un” (22,000). : Rhestrir ef befyd fel un o'r “ Tri Gwyn Ser- , yddwyr Ynys Prydain,” ac mai efe oedd y cyntaf i ddysgu i Wyddelod Mon nc Arfon ar lyfr, Heblaw hyny yr oedd yn vn o gymeriadau hynotaf y Msbinogion, ac nid 0ês terfyn ar y chweâlau a'r pethau rbyfedd a briodolir iddo, Orybwylla Englynion y Beddeu fod ei fedd yn Morfs Dinlle, rhwng Bryn-y-gwydion a'r mor,
Bu cangen o hiliogaeth y Glyniaid yma yn preswylio. William Glynne, ysw., o Fryn-y-gwydion, Siryf dros awydd Gaprynarfon yn y flwyddyn 1634,a briododd Margaret Evans, merch Richard Kvvano, ac etifeddes ystad Elernion, yn Llanselhaisrn, yr hwn mydd yn deilliaw o wehelyth Trahaiaro (foch o Teyn, O'r briodas hon y deilliodd Bicliard ^
L
