96
wen (FlyniumJ neu gysegr-ddôl neillduedig Derwyddon a myneìrch Clynnog Fawr, yr hon a gylchynid gynt gan wern isel goediog o lum pêllol, si deuben yn gydiedig gan y mor a'i felsdon caboledig, a'r Fach- wên yn ymddyrchafn yn fron brydferth o'r wern nes ymgrynhoi o dam. wadnau y gromlech ar uwchaf y maes.” (Ioan ab Hu.) Yr oedd yr hen deulu a breswylient yma gynt yn disgyn o linach Tegwared y Bais Wen, yrliwn, meddir, oedd yn fab ordderth ì Llywelyn ab Iorwerth ner llywelyn Fawr. Meredydd, y pummed o ddisgynyddion Tegwared, ». briododd Morfydd, merch Howel ab Gruffudd ab Tudur, heu ryfelwr enwog yn eî ddydd, yr hwn sydd yn gbrwedd yn Nghor Beuno, I Mer- edydd y bu mab a etwîd John ab Weredydd, o Fachwen, yr hwn a brìod- odd Angharad, merch Jobn ab Llywelyn ab Ieuan, ac iddynt y bu mab, aef Robert ab John, oedd yn byw yma yn y flwyddyn 1588. Robert ab “ohn a briododd Elen, merch fyr John Puleston, marchog; a'n mab hwythau, John ab Robert, a briododd Cathrine, merch Thomas Gyuffndd Celynog, a'u hunig blentyn hwy oedd Lowrl Gwynion, aeres Lleuar, yr hon a briododd William Glymne, fel y crybwyllwyd o'r blaen mewn cys- yÍitìad Ag ach Lleuar.
“Yr oedd yn byw yn Machwen, mewn amser diweddarach, wr mewn aumddas eglwysig o'r enw Bichard Nanney,neu fel yn adnabyddid ef gan bobl ei oes, Namney Bachwen, Yr oodd yn fab î Richard Nanney Elern- ioh, offeiriad duwiol a phoblogaidd, floer Clynnog a pheriglor Llanael- baiarn. Ond nid ymddengys foâ eî fab, Nanney Bachwen, yn cyfranogi c'i ysbryd ; oblegid ceir eì fod, ar fwy nag un achlysur, wedi codi erled- 3gaeth yn erbyn y Mŵthodistiaid, pan yn dechreu eynnal eu hachos crefyddol tua chymydogaeth y Capel Uchaf. Aeth mor hyf unwaith a. mnyned î mewn i'w haddoliad, gan ddechreu cymeryd ei chwip at y gyn- nulleidfa oedd yno, Ond gan y daw hyn efallaî o dan sylw mêwn pennod arall, nî a'i gadawn yn bresennol. Ar fferm Bachwen y mae y gromlech ydyfeiriwyd ati yn eln tndalenau cyntaf. Delir y tîr fel tenant i Mr, Jonês, ail fab y dìweddar Mr, Jones, Yoke House, gan amaethwr cyf- rifol a Wlwyddiannus o'r enw John Grnffadd, yr hwn hefyd aydd yn byw. yn bresennol yn yr hen balasdy,
CELYNNOG,
Yr oedd hen deulu pendefigaidd yn byw yn Celynnog, yn perthyn f biilogaeth Hywel Coetmor, yr hwn ê adeiladodd Gastel y Gwaed-dir (Gwydir Castle), gerllaw Llanrwst. Yr oedd Hywêl yn fab Gruffudd. ab Dafydd Goch, yr hwn oedd yn fab ì Dafydd ab Gruffudd, a brawd i Llywelyn ab Groffndd, Tywysog diweddaf y Cymry. I Hywel Coetmor ybu mab o'r enw Rînion, yr hwn oedd tad Howel Gwynedd, oedd yn. fyw ogylch y flwyddyn i46?, Mabîddo ef oedd Dafydd ab Howel, a't fab ynteu Jolm ab Dafydd, e'i fab yntau Merus ab John, a briododd Jane Robert ab Jobn ab Meredydd o Fathŵen, O'r briodas hon y deill- iodd John a Morus a Rhys Wynne, a elwid Wynniaid y Cim, y rhai oêddynt yn blodeuo o gylch y flwyddyn 1700.
