Dosbarth. II,—Conannau,
PENNOD. ï
Wrth y Cofiannau, mae'n debyg, yr ydym i olygu y Traddodiadau, y Chwedlau, s'r Hanesion a geir ar lafar gwlad, yn neillduol y cyfryw sg ydynt yn dal perthynas.neillduol & dyffryn y Nantlle, Y mae Cymru yn enwog am eì thraddodiadau aY chwedlau, yn enwedig eì bardaloedd “mynyddig, lle mae meddyliau y trigolion, fel ar wyneb natur, yn wyllt a barddonol Y maeibob ardal hefyd ei len gwerin, neu ei chwedlau priodoliddieihun; sc felly hefyd y mae y gymydogaetli hon. Y mae rhai o'r traddodiadau y geir yma yn dwyn arnynt eu bunain arwyddion ofergoeliaeth y dyddiau a'r oesoedd tywyll. Y maent mor afresymol ac
..ynfyd fel na phefrusa neb o! bertbynas îddynt a'n teilyngdod, Y mae «ereill y gwyddom eu bod yn sylfaenedig ar ffeithiau, a goreu po leíaf a ledaenir ac a adnewyddir ar y dosbarth blaenaf ; ond am yr ail y maent .yn aml yn taflu goleu cryf ar hanes arferion a moesau yr amseroedd y cymera&ent le,
DRwsS-Y-COED.— Gan mai y lle hwn sydd yn ffurfìo terfyn y nant yn y dwyreiniol, efallai maî cymhwys fyddai ini, yn gyntaf, grybwyll am y traddodiadsydd yn proffem egluro ystyr a tharddiad yr enw hwn. Crybwyllasom o'r blaen fod holl waelodion y dyffryn yn orchuddedig gan goed derwa chyll o bob maintioli. Yr oedd y tîr yn llawn o siglenydd peryglus ; âc mewn amser boreuol yr oedd yr holl le yn heidio gan fleidd- îaid, ceirw gwylltion, llwynogod, &0. Mae rhai o'r hen bobl hynaf sydd. yn awr yn fyw yn cofio llanerchau mawrion o goed mor drwchusfely gellid *< cerdded hyd eu penau am $lldiroedd.” A chaniatau fod yr hen. bobi yn arfer gormodiaith; cadarnhant eu bod yn dewion ìawn. Dywed an banesydd eu bod-yn Drws-y-eoed mor drwchus fel na ellid gweled y ffurfafen nes dyfod. I fyny yr allt yn. nghyfeiriad y Rhydd-ddu, lle yr oeddynt yn lleihau ao yn teneuo, Y lle a eiwir am y rheswm hwn yn “Bwlch Goleugoed, am maî yma y gellid gweled y nefoedd trwy dewfrìgau y-coed. Yroedd hen ffordd Rufeinig, ar y cyntaf, yncychwyn o Bedd- gelert, heibio i Rhydd-ddu, yn uchel ar y Mynyddfawy, tros Fwlch y Pawl, i lawr a5 Bodaden, lle mae eì holion yn weledig eto, ì lawr gan grossi afon y Foryd î Dinas Dinlle: Dyma yr unig ffordd o gyfeiriad Beddgelert i Benygroes a Chlynnog Fawr, mae yn debygol, yn flaenorol i ymweliad Iorwerth y Cynaf â'r lle, Eithr Ïorwerth, yn hytrach na. dringo î fyny y llechweddau serth, a.osododd ei filwyr ar waith i dori drws trwy y coed, yn yr sgorfa gul wrth droed y Mynyddfawr, fel y gallaf efe a'i osgordd drafaelu yn hawddach i Baladeulyn, Pau gyflawnodd y milwyr hyn, nes oeddynt mewm lle clr, wrth edrych o'u hol, hwy a.
" waeddasant, “Gorphenwyd Drws yn y coed,” a dyna, yn ol awdurdod y draddodiad hwn, a roes fodolaeth i'r enw Drws y coed.
NANTLLE sydd dalfyriad, fel y tybìr; o Nant-y-llef, yr enw cynenid ar
