yddio troseddwyr & meîni î farwolaeth yn y llehwn. Nîd pes yma ddim. o weddillion meìni y fonwent hon yn aros yn breseunol, gan fod y defn- ytdiau wedi eu cario i adeiladu y taí cymydogaethol. N
“Y GARDDA.—Wrth yr enw hwn.yr adnabyddir llain o dîr sydd gor- lw Gwernoer, Y mae y llain hon, yrhon sydd. yn nghanol tir Gwern- o€t, yn perthyn ì Penybryn, y.tu arall i'r llyn, a'r rheswmsp roddir dro» hyn & geir. mewn traddodiad sydd yn.dal cysylltiad â'r lle. Ni Nì rhoddwn yn ngeiriau rhyw ysgrifenydd o'r gymydogaeth hon amryw ô flynyddoedd yn ol yn yr “ Amserau.'— Yr oedd yn Nant Nantlle 80 neu 100 mlynedd yn ol gynifer a phymtheg o fan dafarndai. Yr oedd un o'r . cyfryw ar lain o ôir o eiddo R. Hughes, Yaw., aelwir y Gardda. Byddai trigolion y Nant yn ymgasglu ab ew gilydd ar ddydd y Sulgwyl llawen í yfed y âiodydd meddwol, canu, a dawnsio. Un tro yr oeddynt wedi ym- gasglu yn y Gardda, ac wediiddynt yfed a meddwl aeth dau o'r cymyd- ogïon i ymladd, ac yn yr ymladdfa lladdodd y naill ddyn y llall, ac o herwydd hyny aeth y llain o dir o feddiant Mr, Hughes yn eiddo i'r llywodraeth. Prynodd Mr. Carnons hi drachefn gan y llywodraeth, ac y mae yn eiddo i'w deulu hyd y dydd heddyw," Gyda golwg ary lle hwn ceir y sylw canlynol gan, yr bynafiaethydd dysgedig o Lanllyfni:— "O . dan gyfreithiau Hywel Dda, os digwyddai ì neb golli ei fywyd mewn. yhyw gythrwfl, a theulu'r llofrydd yn macau talu ceinìog y paladr, yr - oedd eî dir yn myned yn eidîo i'r brenin, neu y tywysog, ac yn cael eî” alw yn waed-íir; alle bynag y mae cae neu dyddyn yn dwyn yr enw hwn gallem eí gyfrif i ddamwain o'r fath yma. Pwy. bynag oedd ŷn perchen Gwernosr y dyddiau hyny, pen aeth y Gardda allan o'i fedd- iant, efe oedd yn gyfrifol am y weithred,” Dywedir yn gyffredin am y llain yma mai “ gwerth gwaed ydyw.”
RHOS-YR-HUMAN.— Yn agos i bentref Llanllyfni y mae tyddyn yn dwyn yrenwhwn, Nid yw ystyrnatharddiad yr enw yn wybodus ini; ônd clywnom y traddodiad canlynol yn cael el adrodd yn nghylch y lle :—Un boreu gwanwyn hafaidd, a'r baul melynwar yn cyfodi dros lechweddau yr Eryri, yr oedd bngoil yn Nghwm y Dulyn yn ŵroì allan i edrych am eî braidd ; ac er oì fraw canfu fntai fawr o Wyddelod wedi gwersyllu ar lan. y Llyn Uchaf, wedi ymsefydlu yno gyda'r lwriad o anchei€hìo ac ysbeilio ywladoamgylch, Y bugail cyffrous a redodd î fynegi i'r awdurdodau, ao anfonwyd brys-negeswyr Leyn a Chricerth am &lwyr, y rhaipan. ddaethant a gloddiasant ffosydd ac s ymguddiaaant yn y rhos bon, a. yhah nesaodd y fintai ysbeilgar hwy a ruthrasant arnynt o'r ffosydd. gyda'r fath laddfs a gwasgariad nes llwyr ddinyatrio yr ysbeilwyr âr un- waith. Dyma yr amgylchiad a roddea fod i'r enw Rhos-yr-human, medd. ŷ chwedl, gan nad beth yw eî briodol ystyr,
P0xx-r-Unx.— Ychydig islaw Craig y Dinas y mae yrafon Llyfnwy yn- oaeloi chroesi gan bont a elwir Pont-y-Cim, am'ei bod ar gyfer y aw Hwnw mae yn debyg. Y mao ntiliau.ì feddwl fod gwirìonedd yn Tianes canlynol sm y bont hon, ac achlysur ei chyfodiad >—Ar newlih, dymhestlog yn nganaf y flwyddyn 1612, pan cedd y gwlaw yn disgyn ys "bistylloedd, a'r cornentydd hyd lechweddau y mynyddoedd yn chwyddo
