Pennod II.
Nid oedd Delyth Kyffin a'i thad, er yn byw adeg dechreuad yr hanes hwn mewn Castell, yn perthyn i'r dosbarth hwnnw o'r hil ddynol sy'n medru "olrhain eu hachau yn ol i dadeu Adda," ac felly yn meddu gwaed glâs yn eu gwythiennau.
Masnachwr cyfrifol oedd Morgan Kyffyn, genedigol o dref Casnewydd, ond wedi treulio y rhan fwyaf o'i oes yn Spaen, lle y casglodd gyfoeth mawr, a lle y daeth i adnabyddiaeth â rhai o brif gymeriadau'r oes; yn eu plith y Brenin Siarl y Cyntaf, a dau neu dri o'i brif weinidogion. Bu farw ei wraig yn sydyn, ac yn ddilynol rhoddodd ef ei fasnach bwysig i fyny, a dychwelodd gyda'i unig blentyn i'w dref enedigol. Yr oedd Morgan wedi bod yn fwy neu lai o filwr ar hyd ei oes, hynny yw, cymerai ddyddordeb ym mywyd a gwaith milwr, hoffai gwmni milwr, a chymerai ran, pan y gallai, yn ymarferiadau milwyr. Bu y wybodaeth hon o gryn fantais iddo yn ystod ei fywyd Yspaenaidd, lle y gwnaed ef yn swyddog o ryw fath mewn adran o'r gartreflu oedd yn lluestu yn ei dref fabwysiedig.
Ei bryder mwyaf, pan ddychwelodd i Gasnewydd, oedd pa fodd i wneyd bywyd ei ferch yn hapus.
Yr oedd bellach wyth mlynedd wedi mynd heibio er pan ddaeth adref, ac yr oedd yr eneth ddeuddeg oed wedi tyfu'n ddynes ieuanc; a chyfrifid hi gan bawb a'i hadnabai yn eithriadol brydferth. Yn wir, gellid dweyd heb fymryn o ormodiaith fod holl hanfodion gwir brydferthwch yn cyfarfod ym mherson a chymeriad Delyth Kyffyn. Byddai mor amhosibl rhoddi darlun cyflawn o honi,—ei pherson, ei gwên, a swyn ei phresenoldeb,— ag a fyddai rhoddi darlun o berarogl. Ond er fod holl agweddau ei pherson i fyny â gofynion safonau uchaf prydferthwch clasurol, nid yma yr oedd dirgelwch y swyn aneffiniol a digymar a daflai hi dros bawb a'i hadwaenai, eithr ym mynegiant ei, gwynepryd.
"Gwên enaid," meddai un o'i hedmygwyr, oedd ei gwên; ond heb ddarlunio yr "enaid," nid yw y desgrifiad yn cyfleu
