fod amgylchiadau y wlad yn gofyn am y fath ymdrechiadau ; ei fod yn credu fod arddeliad y nef ar y gwaith, ac am hyny na allai lai na pharhau ynddo.
Gan fod yr ymddyddan a fu rhwng yr esgob a Rowlands yn gyffelyb, meddai mab Rowlands, i'r ymddyddan a fu rhwng ei esgob a'r diweddar Barch. John Berridge, am yr hwn y soniasom eisoes, nid anfoddhaol gan y darllenydd, yn ddiau, a fydd cael golwg ar y cyfryw ymweliad, modd y gallo ganfod yr holion a wneid ar y gweinidogion hyn gan eu beirniaid, a'r modd yr ymddygent hwythau dan yr amgylchiad.
"Yn fuan ar ol i mi ddechreu pregethu efengyl Crist yn Everton," meddai Berridge ei hun, pan yn adrodd yr hanes wrth gyfaill iddo, "llanwyd yr eglwys o'r pentrefydd cyfagos; a blin oedd gan y clerigwyr cymydogaethol fod eu heglwysi hwy yn gwaghau. Digiodd y boneddwyr hefyd ag oedd yn fy mhlwyf fy hun. Penderfynwyd rhyngddynt, os oedd yn bosibl, i geisio fy nhroi i allan o fy mhersonoliaeth. I'r dyben hwnw, achwynwyd arnaf wrth yr esgob, fy mod yn pregethu allan o fy mhlwyf. Anfonodd yr esgob yn fuan am danaf; nid rhyw dda oedd genyf fy neges, eto myned a wnaethum. Pan y daethum ato, cyfarchodd yr esgob fi yn gwta iawn.
"Wel, Berridge," eb efe, "dywedir wrthyf eich bod yn myned allan o'ch plwyf i bregethu. A gawsoch chwi ryw fywioliaethau genyf heblaw personoliaeth Everton?"
"Naddo, fy arglwydd," ebe finau, "ac nid wyf yn hòni dim hawl mewn un plwyf arall; mwynheir eu plwyfydd gan y clerigwyr yn ddiwarafun ar fy rhan i."
"Ie," ebe'r esgob, "ond yr ydych yn myned yno i bregethu, ac nid oes genych un hawl i wneyd hyny."
"Gwir, fy arglwydd, i mi fod un diwrnod yn E——n, a bod yno ychydig o bobl dlodion yn gynulledig, ac i mi eu cynghori i edifarhau am eu pechodau, a chredu yn yr Arglwydd Iesu Grist, er achubiaeth i'w heneidiau; ac yr ydwyf yn cofio, fy arglwydd, weled chwech neu saith o glerigwyr y diwrnod hwnw, oll allan o'u plwyfydd eu hunain, ar bowling green E——n." "Pw!" ebe ei arglwyddiaeth, "nid oes hawl genych, meddaf eto, i bregethu allan o'ch plwyf; ac oni ymattaliwch, chwi fyddwch yn dra thebygol o gael eich arwain i garchar Huntingdon."
"O ran hyny, fy arglwydd," ebe finau, "nid oes genyf fwy o gariad at garchar Huntingdon na dynion eraill; eto, gwell fyddai genyf fyned yno gyda chydwybod dawel, na bod yn rhydd hebddi."
"Ar hyn," meddai Berridge, "edrychodd ei arglwyddiaeth yn galed arnaf, gan sicrhau mewn modd difrifol, fy mod yn colli arnaf fy hun, ac y byddwn yn mhen ychydig o fisoedd yn well neu yn waeth."
"Os felly, fy arglwydd," ebe finau, "chwi ellwch fod yn berffaith dawel yn y peth hwn; am y dysgwyliwch, os byddaf yn well, y rhoddaf heibio fy arfer o honof fy hun; ond os gwaeth a fyddaf, nid rhaid i chwi fy anfon i garchar Huntingdon, gan y darperir i mi letty yn Medlam."
Ar hyn, newidiodd yr esgob ei ddull. Yn lle bygwth, dechreuodd ddeisyf.
